Czesław Miłosz (1911-2004)
Poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata.Urodził się 30 czerwca 1911 w Szetejnie (Litwa). Zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie.
W latach 1929 – 1934 kształcił się na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Początkowo studiował polonistykę, ale po kilku tygodniach przeniósł się na prawo. Jako poeta zadebiutował w 1930 r. na łamach pisma „Alma Mater Vilnensis". W tym samym okresie stał się jednym z założycieli grupy poetyckiej „Żagary".
Po przegranej w kampanii wrześniowej wyjechał do Rumunii. Stamtąd wrócił do Wilna, gdzie przyjął obywatelstwo litewskie. Po zajęciu Litwy przez Armię Czerwoną uciekł do Warszawy. Tam pod pseudonimem Jan Struć aktywnie uczestniczył w podziemnym życiu literackim. Ukazały się wówczas Wiersze (1940) oraz Pieśń niepodległa (1942). W stolicy przebywał aż do upadku Powstania Warszawskiego (w którym nie wziął udziału). Następnie razem poślubioną w 1944 r. Janiną Dłuska wyjechał do Krakowa. Tam oddał się pracy twórczej. Publikował w „Odrodzeniu" i „Twórczości". Wówczas światło dzienne ujrzał słynny wiersz Campo di Fiori. W 1945 r. Miłosz otrzymał nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki PRL za całokształt twórczości, a następnie wyjechał na placówkę dyplomatyczną do USA. Do Polski wrócił na krótko w 1950 r., by uświadomić sobie zmiany, do jakich doprowadziło przejęcie władzy przez komunistów. Kilka miesięcy później został mianowany sekretarzem ambasady PRL w Paryżu. W 1951 r. nawiązał współpracę z Instytutem Literackim Jerzego Giedroycia i wystąpił do władz Republiki Francuskiej z prośbą o azyl polityczny. Od tego momentu Miłosz zaczyna publikować w paryskiej „Kulturze". Motywy zerwania z PRL i emigracji przedstawił w eseju Zniewolony umysł oraz powieści Zdobycie władzy. Instytut Literacki wkrótce wydał także Dolinę Issy (1955) oraz Traktat poetycki (1957).
W 1960 r. przeniósł się do USA, gdzie otrzymał stanowisko wykładowcy na Wydziale Literatur i Języków Słowiańskich Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkley. Przez kolejnych 20 lat łączył pracę uniwersytecką (wykłady z literatury polskiej i rosyjskiej, a także o Dostojewskim i manicheizmie) z twórczością literacką. Wówczas powstają tomiki poezji Król Popiel i inne wiersze, Gucio zaczarowany oraz Miasto bez imienia, a także zbiory szkiców Prywatne obowiązki i Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada.
W 1978 r. Miłosz odszedł na emeryturę. W tym samym czasie został uhonorowany Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Neustadta, nazywaną „małym noblem". W kolejnych latach rozpoczął cykl tłumaczeń biblijnych z hebrajskiego i greckiego. Owocem pracy stały się m.in. przekłady Księgi Psalmów oraz Księgi Hioba, a nieco później także Apokalipsy św. Jana.
9 października 1980 r. podano oficjalny komunikat o przyznaniu Miłoszowi literackiej nagrody Nobla. Poeta osobiście odebrał nagrodę w Sztokholmie 8 grudnia 1980 r. To wyróżnienie wpłynęło na zmianę stosunku władz PRL i pozwoliło mu w 1981 r. na pierwszą od 30 lat wizytę w ojczyźnie. Podczas jej trwania odebrał tytuł doktora honorowego KUL. Kolejne lata przyniosły poecie szereg wydań jego dzieł w językach obcych oraz deszcz międzynarodowych i krajowych nagród (m.in. Order Orła Białego, honorowe obywatelstwo Litwy). Ten okres to także czas aktywnej pracy twórczej. W latach dziewięćdziesiątych i na przełomie wieków zachwyt krytyków zdobyły tomy Piesek przydrożny oraz To, a także szkic Szukanie ojczyzny.
W 1993 r. Czesław Miłosz na stałe wrócił do Polski. Osiedlił się w Krakowie, w mieszkaniu ufundowanym przez miasto.