Czy Paddymania opanuje Polskę?
"Virtuoso" - reż. Jerzy Jan Połoński - Teatr Muzyczny w PoznaniuNowy sezon, nowe warunki i reguły. Kolejne miesiące pandemii wpłynęły na ograniczenie liczby widzów, obowiązek noszenia maseczek i dystans, ale magia teatru pozostała na swoim miejscu. Mimo dystansu wszyscy mogą poczuć bliskość wynikającą z uczestniczenia w spektaklu – ta atmosfera jest nie do zastąpienia.
Teatr Muzyczny w Poznaniu zadbał o to, by nowy sezon zaznaczyć wyraźnie, z przytupem. „Virtuoso" w reżyserii Jerzego Jana Połońskiego to światowa premiera, a zarazem realizacja wyjątkowego projektu powstałego z inicjatywy Instytutu Adama Mickiewicza. Jak czytamy w programie, w 2018 roku, w Stanach Zjednoczonych zorganizowano konkurs na musical, a do udziału zgłosiło się wielu, ale jak na konkurs przystało - zwycięzca mógł być tylko jeden. I tak, dwa lata później, we wrześniu 2020 roku ogarnia Nas Paddymania. Autor - Matthew Hardy oraz Andrew Fox – orkiestracja i aranżacje wokalne to amerykańska część zespołu „Virtusoso", tłumaczeniem zaś zajęli się Lesław Haliński (libretto) i Przemysław Kieliszewski (teksty piosenek).
Ignacy Jan Paderewski – wirtuoz i polityk to postać, której nie trzeba przedstawiać. Jednak tak krótka charakterystyka nie oddaje ani jego osobowości, ani zasług, a i z pewnością nie wyjaśnia jak Polak – czyli obywatel kraju, którego nie ma na mapie – zyskał sławę w Stanach Zjednoczonych. „Virtuoso" stara się przybliżyć jego sylwetkę – życie prywatne, romans, początki kariery, naukę gry aż wreszcie dojście do urzędu premiera. Nie da się ukryć, że rozmach jest iście amerykański.
Interesująca i świeża jest próba odbrązowienia Paderewskiego, zniesienia go z piedestału, przywrócenie do postaci ludzkiej, a nie podziwianej przez tłumy figury. Trudno się mówi w Polsce o patriotyzmie, historii i bohaterach. Często patetyczna wizja narzuca idealizowanie postaci, a nadmierna heroizacja odziera z człowieczeństwa. I tak, dla przykładu Paderewski pozostaje w pamięci pozostaje w pamięci jako: Wielki Polak, który natchnął naród i dodał mu sił do działania. Te słowa, chociaż piękne, mówią tylko o wycinku życia Paderewskiego w momencie jego ukształtowania, a „Virtuoso" interesuje się gliną, z której ulepiono postać uznaną za bohatera narodowego. I najciekawsze są właśnie te smaczki, plotki, afery, bo jest w każdym z Nas - taka chęć odkrycia tajemnicy, zajrzenia w czyjeś życie. W końcu Paderewski był celebrytą i chociaż czasy się zmieniły to podziw, nieraz przeradzający się w obsesję śledzenia ludzkiej prywatności, nadal trwa.
Ciekawe są relacje Ignacego Jana Paderewskiego (Janusz Kruciński), bo ilość osobowości, przez których salony się przewinął jest imponująca. Poznał nie tylko najważniejsze postaci artystycznego światka, ale i przywódców politycznych. Zaczynając swą drogę do sławy, Ignacy grywał ze swoim najlepszym przyjacielem - skrzypkiem, Władysławem Górskim (Radosław Elis), z którego żoną, Heleną Górską (Oksana Hamerska) nawiązał wyjątkową więź. Ta relacja zapoczątkowała trójcę Helen. Wśród sław wyróżnić można mentorkę Paderewskiego – Helenę Modrzejewską (Barabara Melzer) – polską aktorkę, która podbiła amerykańskie sceny. Poczet Helen zamyka księżna Bibesco (Katarzyna Tapek). Na swojej drodze Paderewski pobierał lekcje u Teodora Leszetyckiego (Włodzimierz Kalemba) i Annety Jesipowej (Agnieszka Wawrzyniak). Podczas całej wędrówki nie opuścił go jego uczeń i przyjaciel Sylwin Strakacz (Maciej Zaruski). Z kolei salony polityczne reprezentowali: Georges Clemenceau (Włodzimierz Kalemba), Edward M. House (Adam Silecki), Woodrow Wilson (Łukasz Brzeziński), Arthur Balfour (Bartosz Sołtysiak), David Lloyd George (Mirosław Kin), a także z polskiej strony stołu - Roman Dmowski (Seweryn Wieczorek) i Józef Piłsudzki (Radosław Elis). Podbój Ameryki nie byłby możliwy gdyby nie Charles F. Tretbar (Patryk Kośnicki), a w organizacji przemówienia pomogła Mrs. Bourne (Anita Urban).
Prócz aktorów na scenie pojawili się również tancerze, za których choreografię odpowiedzialna była Paulina Andrzejewska-Damięcka. Elementy taneczne często nadawały rytm i obrazowały obłęd fanek i fanów Paderewskiego nazywany Paddymanią. Twórcy bawili się różnymi stylami, szczególnie chętnie mieszali epoki, chociażby muzycznie – nie zabrakło Chopina, kompozycji Paderewskiego, ale także elementów muzyki lat 70. czy czasem nawet rytmów kojarzących się ze współczesnymi animacjami studia Walta Disneya. Mariaż przeszłości ze współczesnością dostrzec można było również w kostiumach Agaty Uchman – z jednej strony kobiety ubrane w sposób, który jednoznacznie kojarzy się z przełomem XIX i XX wieku, a z drugiej zebra, legginsy i nowoczesny pazur. Scenografia Mariusza Napierały okazała się przewrotną, brak jednoznacznie określonej roli danego przedmiotu gwarantował jego wielofunkcyjność i mnogość zastosowania.
Jak zwykle zespół Teatru Muzycznego w Poznaniu nie zawodzi – numery są energiczne i bardzo plastyczne. Mimo wielu osobowości, jedna wyróżnia się na tle pozostałych w sposób szczególny – Helena Modrzejewska (Barbara Melzer) skupia na sobie całą uwagę, przyciąga wzrok i nadaje poszczególnym scenom dodatkowego, wyjątkowego blasku.
„Virtuoso" w reżyserii Jerzego Jana Połońskiego to spektakl wyjątkowy ze względu na okoliczności jego powstania i sytuację, w której odbywa się premiera. Tekst, który napisał Matthew Hardy jest bardzo amerykański – mnóstwo w nim akcentów kochanego przez ten naród bohaterstwa i gwiazdorstwa. Na polskiej scenie może być odbierany w sposób różny, więc odwaga Teatru Muzycznego w Poznaniu jest godna podziwu – zmierzyli się z tekstem trudnym, który mimo, że mówi o Polaku, to nie mówi o nim do końca po polsku. Ogromny wysiłek i praca całego zespołu zasługują na brawa – elementy techniczne, śpiew, kostiumy i lekkość niektórych scen sprawiają, że wieczór w Teatrze jest przyjemny. Patriotyzm w Polsce to temat trudny, wiele wydarzeń wpływa na to, że miłość do ojczyzny kojarzona jest powoli z krzywdą, a nie radością. To, czy twórcom udało się odczarować klątwę związaną z trudnością polskiego patriotyzmu w sztuce i przestrzeni publicznej, każdy widz musi ocenić sam.
W drugim składzie: Ignacy Jan Paderewski (Marcin Januszkiewicz), Helena Górska (Anna Federowicz), Helena Modrzejewska (Dagmara Rybak), Sylwin Strakacz (Bartosz Sołtysiak), Charles F. Tretbar (Maciej Zaruski), Władysław Górski/Józef Piłsudzki (Jarosław Patycki), Helene Bibesco (Joanna Rybka), Teodor Leszetycki/ Georges Clemenceau (Wiesław Paprzycki), Roman Dmowski (Łukasz Kocur), Edward M. House (Seweryn Wieczorek), Woodrow Wilson (Przemysław Łukasiewicz), Arthur Balfour (Mateusz Feliński), Mrs. Bourne (Lucyna Winkiel).