Gdy przeszłość staje się teraźniejszością

Umieszczony na okładce miedzioryt Louisa du Guernier „Literatura ratująca przeszłość przed zniszczeniem przez Czas pod postacią starca z kosą" idealnie odzwierciedla koncepcję czasu pojmowanego przez profesora Jerzego Limona, dla którego największe autorytety naukowe specjalizujące się w dramacie, teatrze, Szekspirze, w literaturze, języku i w anglistyce stworzyły pamiątkową księgę.

Autorzy „Wstępu" – Agnieszka Żukowska oraz Jacek Kopciński przypominając słowa Jerzego Limona „Czas jest językiem. (...) Czas „mówi", sygnalizują najważniejsze tematy, z którymi spotkają się czytelnicy tej księgi . Wyrażają też nadzieję, że tom ten będzie „wyjątkową przestrzenią poznania, kreacji i dialogu z twórcą, którego głos będzie zawsze wybrzmiewał w czasie teraźniejszym".

I nadzieja ta spełnia się na każdej stronie tej księgi. Autorzy tekstów wchodzą w dialog z poglądami, teoriami i działalnością naukową oraz projektami teatralnymi Jerzego Limona. Charakter wspomnieniowy poszczególnych publikacji przywołuje z przeszłości do teraźniejszości postać profesora i umieszcza ją w toczonych aktualnie dyskusjach. I tak powstaje oryginalna całość nosząca znamiona prozy dokumentarnej, nauki, historii literatury i publicystyki. I jeśli przyjmiemy, że księga ta jest osobliwie ciekawą formą pamiętnikarstwa, to realizuje ją w sposób rewelacyjny.

Nad naukowymi rozważaniami unosi się koncepcja Jerzego Limona związana z „sylabami czasu" (z „Makbeta") podobnymi do jego przeświadczenia, że gdy nadaje się przeszłości formę języka, „czy to naturalnego, czy języka sztuki" to rzeczy, które przeminęły wprowadza się „do innego obszaru bytowania" i w ten sposób stają się one „elementem naszego doświadczenia współczesności". Pisze o tym Michael Dobson w tekście „Gra międzynarodowa", który otwiera księgę pamiątkową. W zainteresowanie Jerzego Limona obecnością aktorów angielskich na kontynencie europejskim wchodzi Patryk Kencki, z perspektywy teatru staropolskiego, z tekstem „Archiwa recepcji. Jerzy Limon jako historyk teatru staropolskiego", co bardzo interesująco przedstawia czytelnikowi w aspekcie historycznym.

Wiele „wpisów" do tej Księgi ma bardzo osobisty charakter. Ich autorzy mówią o rozmowach, spotkaniach z profesorem, o zagadnieniach, które z nim przedyskutowali, a także piszą i o tym, czego nie zdążyli mu powiedzieć.

O „Nieobecności czasu. Filozofii czasu Jerzego Limona i „piątym wymiarze" w teatrze" pisze Sylwia Dobkowska. Interesujące są rozważania autorki o koncepcji czasu profesora w stosunku do „wybranych teorii z zakresu teatrologii". Koncentrujące uwagę czytelnika są również rozważania na temat „geometrii czasu", pojęcia przeniesionego z „matematycznego systemu mierzenia świata za pomocą wyimaginowanych kształtów" na zjawisko czasu w teatrze.

Z kolei Małgorzata Grzegorzewska w tekście „Grzesznicy, święci i ich szekspirowscy imiennicy albo kto jest kim w Kupcu weneckim" niezwykle plastycznym i pełnym metafor językiem zabiera czytelnika w świat Szekspira i Limona, nawiązując do ostatniej książki profesora „Szekspir. Siedem grzechów głównych (z zarazą w tle"). Nawiązuje do „świętych od zarazy" w kontekście epidemii nawiedzających szekspirowską Anglię; do sztuki „Wieczór trzech króli", jest mowa o lichwie i sodomii. Wszystkie rozważania, refleksje, analizy są bardzo interesujące i dla czytelnika, który nieczęsto spotyka się z tego rodzaju materią teatralną oraz dla specjalistów-szekspirologów, słowem - dla ludzi teatru.

Jacek Kopciński pisze o debiutanckiej powieści Jerzego Limona „Münchhauseniada", wydanej w roku 1980, omawiając szczegółowo jej treść, koncepcję, kompozycję. Zwraca uwagę na obecny w powieści język metafory. A jest nim, jego zdaniem, „wspaniały dynamiczny obraz zimowego morza, po którym ślizgają się dwaj chłopcy: niedojrzały i dojrzały". Warto zwrócić uwagę na przeprowadzoną analizę tej powieści.

Eseje tworzące tę wyjątkową pamiątkową księgę układają się w bardzo czytelny, pełen poetyki wizerunek twórcy Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Są niczym kapsuła z przeszłością człowieka, dla którego Czas był pojęciem naukowym, filozoficznym i wielką metaforą sztuki, dzięki której człowiek staje się obecny w teraźniejszości tych, którzy o nim piszą, wspominają. I układają pozostawione przez profesora Jerzego Limona wartości w czasie przyszłym.

W wartość merytoryczną książki swój ogromny wkład ma również tłumaczka tekstów obcojęzycznych Katarzyna Jopek, a w jej estetykę koncepcja graficzna Rafała Sosina.
__

"Czas Jerzego Limona. Księga pamiątkowa ku czci twórcy Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego" – redakcja naukowa: Agnieszka Żukowska, Jacek Kopciński; Projekt okładki i stron tytułowych: Rafał Sosin; Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego; Miejsce i rok wydania: Gdańsk 2023; Okładka: twarda; Format: 230 x 160 mm; Liczba stron: 349; ISSN: 978-83-8206-545-9