Mały przekręt słowotwórczy

„Rohtko" - reż. Łukasz Twarkowski - Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu i Teatr Dailes w Rydze

Już 9 kwietnia 2022 roku opolska premiera spektaklu „Rohtko", będącego koprodukcją Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu i Teatru Dailes w Rydze. Prace nad spektaklem według tekstu Anki Herbut toczyły się Łotwie, a tamtejsza premiera miała miejsce 12 marca 2022 roku.

W 1999 roku magazyn New Scientist dowodził, że tekst pisany może zostać zrozumiany nawet jeśli przestawimy litery wewnątrz słowa, o ile pierwsza i ostatnia litera pozostaną na swoich miejscach. Ten mały słowotwórczy przekręt, widoczny w Rohtko na poziomie tytułu, wyznacza jednak szerszy horyzont trudnych związków realności z fejkiem. Bo czy sfałszowany obraz może wywoływać prawdziwe emocje? Albo czy możliwe jest, by oryginalny obraz powodował jedynie fejkowe wzruszenia? Co decyduje o wartości sztuki? Czy dobra sztuka może być tania? Co to jest dobra sztuka? Co to jest sztuka? I po co jest?

Alternatywnych odpowiedzi można szukać w chińskiej koncepcji shanzhai, o której pisał teoretyk kultury Byulg Chul Han, a która neguje arbitralny podział na kopię i oryginał. W świecie sztuki i w świecie w ogóle. Odpowiedzi można szukać w chińskiej koncepcji shanzhai, o której pisał teoretyk kultury Byulg Chul Han, a która neguje arbitralny podział na kopię i oryginał. W świecie sztuki i w świecie w ogóle. Podział zakładający, że oryginał to pierwotne rezyduum prawdy, wartości i wyjątkowości, a kopia to byt bezwartościowy, symulakrum, podróbka. Chińska myśl prowadzi w innym kierunku – bliskim temu, o który paradoksalnie zahacza myśl Rothko – malarza, który nie namalował obrazu sprzedanego za 8,5 mln dolarów. Malarza, który mówił, że jeśli coś jest warte, by zrobić to raz, jest warte by robić to wiele razy. I który nienawidził urynkowienia sztuki, będąc jednocześnie najlepiej sprzedającym się współczesnym malarzem.

Jeden z twórców związanych z grupą Fluxus – Robert Filliou – powiedział kiedyś, że sztuką jest to, co artysta nazwie sztuką. Tyle tylko, że rynek dyktuje dziś inne warunki – sztuką staje się raczej to, co kurator / galerzysta / kolekcjoner / influencer / twórca NFT / biznesmen / nabywca nazwie sztuką. Ale istnieje też bardziej kontrkulturowa koncepcja sztuki, w myśl której sztuka to doświadczenie polegające na spotkaniu żywego ciała ze światem.

Świat Rohtko stawia pytanie o relacje między oryginałem i kopią, realnym i wirtualnym, między „nażywością", zapośredniczeniem i reprezentacją. Materialność cechująca tradycyjny świat sztuk wizualnych spotyka się tu z filmowym zapisem rzeczywistości i światem wirtualnym oraz zderza z ulotnością performansu i śmiertelną naturą teatru, w który – jak w ludzkie ciało – wpisana jest śmierć.

Katarzyna Zych
Materiał Teatru Kochanowskiego w Opolu
4 kwietnia 2022

Książka tygodnia

Aurora. Nagroda Dramaturgiczna Miasta Bydgoszczy. Sztuki finałowe 2024
Teatr Polski w Bydgoszczy
red. Davit Gabunia, Julia Holewińska, Agnieszka Piotrowska

Trailer tygodnia