Wanda Siemaszkowa (1867 - 1947)

Aktorka, reżyserka, pedagog, dyrektorka teatrów.

Urodziła się 30 grudnia 1867 w Lipowej k. Kobrynia na Białorusi,. Zmarła 6 sierpnia 1947 w Żarnowcu.

Uczyła się najpierw w gimnazjum w Łomży, skąd przeniosła się do Warszawy, gdzie dopełniała wykształcenia na pensji Czarneckiej i brała lekcje gry aktorskiej u Józefa Kotarbińskiego. 8 października 1887 roku debiutowała pod nazwiskiem panieńskim w teatrze krakowskim w roli Helenki w "Dziwaku".

W Krakowie pracowała przez sześć sezonów. 3 czerwca 1888 roku wyszła w Krakowie za aktora Antoniego Siemaszko i odtąd występowała pod nazwiskiem męża. W latach 1893-94 była aktorką teatru lwowskiego, potem wróciła do Krakowa. W 1897 roku zadebiutowała w WTR jako Salomea w "Hardych duszach i Lucyna w "Ucieczce". Nie została jednak zaangażowana i wróciła do Krakowa. Do Warszawy została zaangażowana w 1899 roku. Niezadowolona z warunków pracy, w maju 1900 roku powróciła do Krakowa, gdzie grała przez dwa lata, poczym przeniosła się do stolicy, dając też gościnne występy w Lublinie, Poznaniu, Sosnowcu, Lwowie, Łodzi, Częstochowie. W latach 1904-06 występowała tylko gościnnie: w teatrze łódzkim, krakowskim Teatrze Miejskim i Ludowym , lwowskim Teatrze Miejskim. W 1905 roku utworzyła własny zespół, który występował między innymi w Mińsku Litewskim, Pińsku, Wilnie, Grodnie, Kownie, Brześciu Litewskim. Od 1906 roku powróciła do teatru lwowskiego, z którym grała też w Wiedniu (1910) i Paryżu (1913).

W 1914 roku odbyła wielkie tournee jako recytatorka (Wiedeń, Praga, Tabor, Berlin). W latach 1918-20 znowu nalezała do zespolu wędrownego, z którym występowała w całym kraju. Przez dwa sezony prowadziła Teatr Miejski w Bydgoszczy, potem znowu poświęciła się giscinnym występom. W latach 1924-26 na zaproszenie Polonii występowała na "wieczorach artystyczno-deklamacyjnych" w Stanach Zjednoczonych. W latach 1927-29 grała i reżyserowała w Teatrach Miejskich w Lwowie. W sezonie 1930/31 była dyrektorem Teatru Popularnego im. Bogusławskiego w Poznaniu. Od stycznia 1933 do sierpnia 1935 roku była po raz trzeci aktorką teatru lwowskiego, w tym czasie występowała jednak i w innych miastach. Od jesieni 1935 roku do wybuchu II wojny światowej pracowała w katowickim Teatrze Polskim.

W latach 1939-41 grała w Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie. Po zajęciu Lwowa przez wojsk niemieckie zrezygnowała ze sceny.; mieszkała wtedy w Wieliczce.
       
Od 1945 roku przez dwa sezony była dyrektorem Teatru Ziemi Rzeszowskiej. Była członkiem zasłużonym ZASP.

Od początku swojej kariery zyskała przychylne przyjęcie. Zachwyt budziła jej uroda, kształtna sylwetka, subtelny profil, pięk na głowa, gruby sięgający niemal stóp warkocz. Miała donośny głos o metalicznym brzmieniu i świetnie opanowaną sztukę recytacji. W Krakowie wiele nauczyła się od Antoniny Hoffmann, Antoniego Siemaszki i Stanisława Koźmiana. Rozwojowi jej talentu pomógł Tadeusz Pawlikowski, który pierwszy dostrzegł u Siemaszkowej predyspozycje do ról tragicznych, zaś Józef Kotarbiński poszerzył jej repertuar romantyczny i modernistyczny. Wielkie popisy dawała też w sztukach drugorzędnych, sięgając nieraz wyżyn tragizmu. Natomiast z siedmiu postaci szekspirowskich jedynie Julia zyskała rozgłos, a Viola z "Wieczoru Trzech Króli" - pochwały. W komediach Moliera występowała rzadko, ale doskonała była jako Eliza w "Skąpcu".

W obcym repertuarze zdobyła uznanie rolami Małgorzaty z "Fausta", Katarzyny z "Burzy" Ostrowskiego. Największym atutem Siemaszkowej było idealne współbrzmienie jej gry z nowymi tendencjami w twórczości dramatycznej. Była pierwszą wybitną aktorką Młodej Polski. Swoimi kreacjami stworzyła program nowego aktorstwa, wyrażając przeżycia i nastroje buntowniczego pokolenia. Była pierwszą aktorką, która wybiła się w dziełach Stanisława Wyspiańskiego jako Maria w "Warszawiance" i Panna Młoda w "Weselu". Zasłynęła również postaciami ibsenowskimi.

Jej sztuka nie znajdywała zrozumienia w Warszawie, a konflikty z dyrekcją i rywalkami doprowadziły do częstych wystepów gościnnych i objazdowych. Stabilizację zapewnił jej dopiero drugi pobyt we Lwowie (1906-18), gdzie była pierwszą aktorką, grając w poważnym repertuarze klasycznym i modernistycznym.

Będąc dyrektorem bydgoskiego teatru, wystawiała utwory tej rangi "Dziady", "Ksiądz Marek", "Wesele", komedie Fredry. Jako aktorka dopiero w następnych latach stworzyła nowy typ ról: bohaterskich i patetycznych matek.

Po II wojnie światowej była jeszcze w Rzeszowie czynnym reżyserem i po raz ostatni wystąpiła tu w rolach Wdowy z "Balladyny" i Pani Tabret ze "Świętego płomienia".

W 1957 roku teatr rzeszowski nazwano jej imieniem.

Olga Katafiasz
Dziennik Teatralny
6 sierpnia 2024

Książka tygodnia

Zdaniem lęku
Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka
Piotr Zaczkowski

Trailer tygodnia