(1901-1997) aktorka, reżyser, dyrektor teatrów. Z wyksztalcenia inżynier ogrodnik. Już po studiach ogrodniczych uczęszczała do szkoły dramatycznej. Przed wojną występowała na scenach Rygi, Wilna, a następnie Warszawy, między innymi w Ateneum i w Reducie Osterwy. W czasie wojny działała w podziemnym ruchu teatralnym. Po wojnie organizowała teatr w Opolu, a następnie kierowała tą sceną. Reżyserowała też gościnnie w innych teatrach. W Skolimowie - z przerwami - od 1980 roku; początkowo przyjeżdzała do Domu wakacyjnie, wraz z mężem Tadeuszem Byrskim, z którym stanowili typowe małżeńtwo dyrektorsko-reżyserskie. Obejmowali dyrekcje seen zwykle razem, dzieląc się obowiązkami administracyjnymi i artystycznymi. Na stałe Irena Byrska zamieszkała w Skolimowie po śmierci męża. Była jedna z najbardziej lubianych pensjonariuszek. Uwielbiana ponoć również przed środowisko. Zaangażowana w działania społeczne aktorów, między innymi w pomoc internowanym.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

również jako Irena Wysocka lub Romana Wysocka (1892-1975), aktorka. Na początku kariery występowała głównie w teatrach prowincjonalnych i objazdowych, później - przez lata związana ze scenami Poznania, gdzie pod koniec pracy zawodowej bywała również suflerką. W Skolimowie od 1966 roku.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

(1858-1943), początkowo klakier w Komedii Francuskiej i statysta, potem pracownik gazowni, gdzie objął kierownictwo teatru amatorskiego; skłócony z obawiającym się nowości zespołem utworzył własny naturalistyczny Théâtre Libre w Paryżu, 1887-96 (pierwsze przedstawienie 30 marca 1887), w którym terminowała jako aktorka Gabriela Zapolska. Najistotniejszym założeniem tego teatru było wersystyczne, wierne odtwarzanie realiów (np. aktorzy nosili zabocone obuwie albo cuchnące łachmany, jeśli tego wymagała sztuka), w tym także cech charakterystycznych jednostki, wywodzącej z określonego środowiska. „Absolutnym ideałem aktora - głosił A.A. - to stać się klawiaturą, cudownie nastrojonym instrumentem, na którym swobodnie grałby autor". Zadaniem aktora - zgodnie z jego koncepcją - było pełne utożsamienie emocjonalne z odtwarzaną postacią. Teatr Antoine'a zapoczątkował (por.) Wielką Reformę Teatru, kładąc w swojej działalności nacisk na niezależność sztuki teatru. W repertuarze sceny A.A. dominowały utwory najwybitniejszych pisarzy epoki: Henrika Ibsena, Augusta Strindberga, Gerharta Hauptmanna. Krytyka przyjmowała entuzjastycznie jego niezwykłe pomysły, np. w inscenizacji „Dzikiej kaczki" (1891) Ibsena na scenie pojawiała się prawdziwa jodła i odtworzona drobiazgowo pracownia fotograficzna. Próba tournée po Europie ze spektaklami Teatru zakończyła się dla A.A. klapą i klęską finansową. Twórca nie zrezygnował jednak z obranej drogi i do końca życia pozostał wierny swojej estetyce.

Żródło: http://www.aict.art.pl/

(1883-1974) aktorka związana ze scenami Krakowa i Wybrzeża, żona dyrektora eatru, reżysera, śpiewaka i aktora Bolesława Horskiego. Działała także w ruchu amatorskim. W Skolimowie od 1966 roku.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

odmiana komedii, której głównym przesłaniem jest krytyka panujących obyczajów lub polityki; k.s. przybiera zatem formę komedii obyczajowej lub komedii politycznej.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

Określenie Denisa Diderota, który w ten sposób nazywał komedie o trudnym do określenia charakterze, utrzymane między tragedią a komedią; podobnie określił swoją komedię "Aktor" Cyprian Norwid (1862), mając na myśli komedię zbliżoną do dramatu realistycznego, w którym występują wątki komediowe, ale dominuje serio życia, potoczność.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

Odmiana dramatu, uprawianego przez twórców związanych z nurtem ekspresjonizmu, zwłaszcza w Niemczech. Dramaturgia tego typu cechowała się stosowaniem silnych środków wyrazu przy wykorzystaniu doświadczeń zarówno naturalizmu, jak i symbolizmu. Do czołowych twórców d.e. należeli prekursor Frank Wedekind („Przebudzenie wiosny", 1891), Bertolt Brecht („Baal", 1923), Walter Hasenclever („Nirwana, krytyka życia w formie dramatu", 1909), który w manifeście-przedmowie do sztuki „Ludzie" (1918) tak określał zadania d.e.: „Niech widz teatralny spróbuje przenieść się w świat tej sztuki, niech odczuje w głębi samego siebie magiczny łańcuch krwi i szaleństwa, miłości, nienawiści, gniewu, zachłanności, potęgi pieniądza i kłamstwa. Niech poczuje na widok tych cierpień przekleństwo narodzin, rozpacz śmierci. Niech straci logikę swego wieku; niech czyta w sercach ludzi!" Wpływy ekspresjonizmu zaznaczyły się także w twórczości (por.:) Augusta Strindberga, (por.:) Stanisława Wyspiańskiego i (por.:) Tadeusza Micińskiego.

Komedia pisana na użytek przedstawień szkolnych. Ten dydaktyczny gatunek komedii uprawiał Franciszek Bohomolec, dostawca repertuaru dla kolegiów jezuickich, zdobywając w ten sposób doświadczenie dramaturgiczne. Spożytkował je później w swojej twórczości przeznaczonej dla teatru publicznego. Sceny szkolne odegrały ważną rolę wychowawczą i kulturalną - często za ich pośrednictwem młodzież szlachecka kontaktowała się z osiągnięciami dramaturgii obcej (m.in. Moliera, Woltera, Racine'a itp).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(wł.) wokalny utwór, głównie operowy - solowy monolog śpiewany z akompaniamentem instrumentów muzycznych, jedna z najważniejszych form prezentacji kunsztu wykonawcy.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(ok. 445-46 p.n.e.-ok.385 p.n.e), najwybitniejszy twórca komedii staroattyckiej, autor 40 (lub 44) dzieł, z których dotrwało do naszych czasów tylko 11 : „Acharnejczycy" (425 p.n.e.), „Rycerze" (424), „Chmury" (423), „Osy" (422), „Pokój" (422), „Ptaki" (414), „Lizystrata" (411), „Kobiety na święcie Tesmoforiów" (411), „Żaby" (405), „Sejm niewieści" (392), „Bóg bogactwa" (389). Debiutował wcześnie (427 p.n.e.) komedią „Biesiadnicy", której tekst zaginął, wiadomo jedynie, że była to satyra na ówczesne metody pedagogiczne (ponowiona później z sukcesem w „Chmurach"). Podobny los spotkał kolejny utwór A., który przyniósł mu pierwszą nagrodę na Dionizjach, komedię polityczną „Babilończycy", 426 p.n.e. - A. odsłania tu ciemne strony demokracji ateńskiej, odwołując się do zapomnianych wartości dawnych czasów. Konserwatywną nostalgię za przeszłością wiązał A. z celną obserwacją życia społecznego, obyczajów i politycznej gry współczesnych mu czasów - jego komedie odwołują się do rzeczywistych wydarzeń, choć autor po swojemu je przetwarza, aby osiągnąć zamierzone efekty satyryczne. Tadeusz Sinko określał metodę A. jako tworzenie swoistego mitu komicznego, w którym przegląda się rzeczywistość grecka. A. posługuje się chętnie chwytem karykatury, odwołuje do fantastyki, a przy tym demonstruje przywiązanie do koszarowego dowcipu, przesady i jadowitej złośliwości (bliskiej poetyce paszkwilu). Do wzorca komediowego, jaki stworzył Arystofanes, nawiązywało wielu pisarzy epok "przesilenia" (m.in. Erazm z Rotterdamu, François Rabelais, Ben Jonson, Laurence Sterne, por. Alfred Jarry, Guillaume Appolinaire, por. Włodzimierz Majakowski, por. Stanisław Ignacy Witkiewicz, por. Friedrich Dürrenmatt). Pierwsze polskie przekłady komedii Arystofanesa pojawiły się w II połowie XIX w. („Chmury" w tłumaczeniu Marcelego Mottego, 1866).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

inaczej: tantiemy za autorstwo (współautorstwo) widowiska.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(łac. antecedentia) wydarzenia, poprzedzające akcję dramatu, które mogą być przedstawiane w prologu (patrz: przedakcja) lub też w toku akcji w dialogach lub monologach nawiązujących do przeszłości, np. dialog pary służących w pierwszej scenie „Powrotu posła” Juliana Ursyna Niemcewicza, zawierający relację na temat sporu między Podkomorostwem i Gadulskimi, który miał miejsce poprzedniego dnia. Źródło: www.aict.art.pl

Gatunek dramatu mieszczańskiego obejmujący utwory zachowujące model akcji tragicznej, ale umiejscowione w realiach współczesnych i ukazujące konflikt między mieszczańskimi wartościami i cnotami a zepsuciem bezkarnej arystokracji. Najwybitniejsze przykłady: „Emilia Galotti" G.E. Lessinga (1772), „Intryga miłości" F. Schillera (1784). W dramacie polskim do wzoru tragedii domowej nawiązywał m.in. J. Korzeniowski („Aniela", 1826).

ak
Źródło: Słownik teatru

Ilustrowane pismo kulturalne powświęcone muzyce, sztukom pięknym, literaturze i teatrowi wydawane w Warszawie w latach 1883-1907 (początkowo jako "Echo Muzyczne i Teatralne"). Redaktorem naczelnym był A. Rajchman. W dziale teatralnym oprócz recenzji (m.in. B. Zawadzki, A. Rajchman) publikowano większe szkice krytyczne, artykuły dotyczące zagadnień teoretycznych (m.in. J. Kotarbiński, W. Bogusławski), sylwetki aktorów (A. Mieszkowski) oraz poświęcone teatrowi opowiadania (m.in. E. Lubowski, M. Bałucki). Po 1901 roku zostało zdominowane przez tematykę muzyczną.

ak
Źródło: Słownik Teatru

odmiana komedii współczesnej, której komizm polega na wykorzystaniu elementów horroru, okrucieństwa, czyli atrybutów czarnego humoru, zwykle idących w parze z groteskowym ujęciem, np. „Lekcja" (1951) Eugėne'a Ionesco, „Jesienny gość" (1956) Friedricha Dürrenmatta, „Na pełnym morzu" (1961) Sławomira Mrożka.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(1898-1936), wybitny poeta i dramaturg hiszpański, zamordowany przez frankistów; syn zamożnego gospodarza i nauczycielki. Studiował prawo. Debiutował zbiorem „Księga poematów" (1921), w którym nawiązywał do poezji ludowej. Po zwycięstwie republikanów kierował teatrem objazdowym, w którym wystawiał własne adaptacje klasyki. Powstała wówczas trylogia dramatyczna: „Krwawe gody" (1933), „Yerma" (Bezpłodna, 1934) i „Dom Bernardy Alba" (1936), w której poeta przeciwstawia tradycję wsi hiszpańskiej namiętnościom i tęsknotom jednostek.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(fr. thèâtre invisible, ang. invisible theatre, niem. unsichtbares Theater, hiszp. Teatro invisibile, ros. meamp нeвuдuмьlй)

Określenie A. Boala (1977: 37) na oznaczenie inicjowanej przez aktorów w jakiejś grupie osób improwizowanej gry w taki sposób, by osoby te nie orientowały się do końca, że biorą udział w grze, i nie weszły w rolę zwykłych widzów teatralnych.

ak
Źródło: Słownik terminów teatralnych

Współczesna odmiana przedstawień teatralnych odgrywanych na ulicach, placach. Stanowi próbę nawiązania do tradycji teatru działającego poza zamkniętym budynkiem, wychodzącego do widzów i otwartego na interakcje z nimi oraz wpływ niepowtarzalnej sytuacji przypadkowej. Jednocześnie wiąże się z dążeniem do wykorzystania specyficznych warunków przestrzeni miejskiej. W ramach teatru ulicznego współistnieją różnorodne formy i poetyki, od występów solowych, koncertu muzycznego i popisu zręczności, przez spektakle dramatyczne nawiązujące do tradycji teatru jarmarcznego, po rozbudowane widowiska plastyczno- poetyckie. Teatr uliczny nawiązuje czasem do happeningów. W Polsce rozwija się szczególnie intensywnie od lat 80., zaś najważniejszymi zespołami uprawiającymi teatr uliczny są: Akademia Ruchu, teatr Ósmego Dnia, Teatr Snów, Teatr Biuro Podróży, Teatr KTO.

ak

Źródło: Słownik teatru 

(1924-2009), wybitny operator filmowy, wieloletni profesor Łódzkiej PWSF, współtwórca polskiej szkoły filmowej. Opiekun debiutów setek reżyserów i operatorów. Autor zdjęć do kilkudziesięciu filmów, m.in.: "Pętla" (1957) i "Pożegnania" (1958) Wojciecha Jerzego Hasa; "Krzyżacy" (1960) Aleksandra Forda czy "Nie lubię poniedziałku" (1971) Tadeusza Chmielewskiego. Profesor uwielbiany przez studentów filmówki. Mężczyzna o oczach niebieskich jak bławatki, którego kochały kobiety. Słabnący, schorowany już Mieczysław Jahoda, także w schronisku, gdzie zamieszkał w 2007 roku, budził jednoznaczne uczucia pań. Odkąd pojawił się w Domu, skolimowskie haute couture zmieniło się w tres haute couture.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

(1939–1983), aktor. Urodzony w Lędzinach na Górnym Śląsku, od wczesnej młodości pracował fizycznie. W roku 1957 ukończył Liceum Ogólnokształcące w Bieruniu Starym, po czym podejmował się dorywczych zajęć (m.in. był gajowym w Nadleśnictwie Biskupice). Od września 1963 do kwietnia 1964 pracował w Zarządzie Powiatowym Związku Młodzieży Wiejskiej w Oleśnie Śląskim. We wrześniu 1964 został zatrudniony na stanowisku maszynisty w Teatrze 13 Rzędów, dokąd ściągnął go Waldemar Krygier, z którym pracował w Studenckim Teatrze Politycznym w Krakowie. W Teatrze pełnił obowiązki inspicjenta, jednocześnie podejmując pierwsze działania aktorskie. Jego pierwszą rolą był Don Henryk w II wariancie Księcia Niezłomnego (premiera 14 XI 1965 we Wrocławiu) – objął ją zastępując Gastona Kuliga, który odszedł z zespołu. Z dniem 1 lutego 1966 otrzymuje status aktora-stażysty. W roku 1967 obejmuje role Lei i Heleny w V wariancie Akropolis (premiera 17 V). W tym czasie brał również udział w pracach nad Samuelem Zborowskim, które następnie przekształciły się w projekt Ewangelie, by w końcu przyjąć kształt Apocalypsis cum figuris. W trakcie tych prac ukształtowała się jego największa kreacja aktorska – Jan. Przy Apocalypsis cum figuris pełnił też obowiązki asystenta reżysera. 2 stycznia 1970 otrzymał oficjalny dokument potwierdzający odbycie czteroletniego stażu w Teatrze Laboratorium, co pozwalało na pełnienie zawodu aktora w ramach zespołu, bez prawa jego wykonywania poza nim. W okresie parateatralnym należał początkowo do ekipy realizującej przedsięwzięcia Święto i Special Project. Pod koniec roku 1973 rozpoczął prowadzenie prac warsztatowych we współpracy z Reną Mirecką i Zbigniewem Cynkutisem, zaś rok później podjął prowadzenie własnych Spotkań Roboczych, realizowanych we Wrocławiu (w styczniu 1975 został oficjalnie mianowany Kierownikiem Laboratorium Spotkań Roboczych). Brał bardzo aktywny udział w Uniwersytecie Poszukiwań Teatru Narodów, prowadząc Konsultacje, ćwiczenia, gry i zabawy (15 VI – 7 VII; łącznie 490 uczestników), Spotkania Robocze (20–21 VI) i dwa Ule (29 i 30 VI); wziął też udział w Special Project (1–2 VII). W latach następnych oprócz występów w Apocalypsis cum figuris prowadził warsztaty aktorskie i staże w Polsce i za granicą (m.in. w ramach cykli Otwarcia – miasto Wrocław i Acting Therapy). W roku 1979 należał do ekipy realizującej przedsięwzięcie Drzewo ludzi, a następnie wziął udział w pracach, których efektem był Thanatos polski. Inkantacje. W latach 1981–1983 brał udział w kolejnych stażach i warsztatach organizowanych przez Teatr Laboratorium. 18 czerwca 1983 poślubił Danutę Łuczak, która niespełna miesiąc wcześniej (22 V) urodziła jego córkę Hannę. 11 lipca 1983 popełnił samobójstwo, które – jak twierdzi wielu – było spowodowane depresją po faktycznym, choć jeszcze formalnie nieogłoszonym zakończeniu działalności przez Teatr Laboratorium. Wspominany jako niesłychanie wrażliwy, przekraczający wszelkie granice zwykłości i normalności, porównywany do Edwarda Stachury i żywego płomienia, zginął, „gdy wyschła rzeka, w której był rybą" (Tadeusz Burzyński).

Źródło:Encyklopedia na www.grotowski.net