Odmiana komedii przeznaczona dla masowej publiczności, obejmująca utwory sceniczna o błahej i konwencjonalnej fabule, charakteryzuje się dynamiczną, zwartą akcją opartą na komizmie sytuacyjnym, a nawet wulgarnym humorem, wykorzystuje elementy groteski i karykatury; poprzednikami farsy w literaturze antycznej były komedie Arystofanesa. Farsa ukształtowała się w średniowiecznej literaturze francuskiej, największy rozkwit farsy przypadł na XV i XVI wiek. Arcydziełem średniowiecznej farsy była "Farsa mistrza Pathelina". Elementy farsy można odnaleźć w commedii dell' arte, w twórczości Moliera, Szekspira, Fredry oraz komediach współczesnych.

Źródło: Słownik teatru 

To dziedzina dziennikarstwa, zajmująca się oceną twórczości teatralnej. Obejmuje różne aspekty przedstawień, od reżyserii, przez scenografię, po oprawę muzyczną i choreografię. Do najwybitniejszych polskich krytyków teatralnych należeli m.in. Jan August Kisielewski, Tadeusz Boy-Żeleński, Karol Irzykowski, Artur Sandauer i Antoni Słonimski. W Polsce działa obecnie wielu krytyków i czasopism teatralnych, m.in. "Teatr", "Didaskalia" czy "Notatnik teatralny".

ak
Źródło: Słownik teatru

1) Komedioopera, śpieworga, gatunek utworów dramatyczno- muzycznych o charakterze komediowym lub farsowym, łączących partie mówione ze śpiewanymi, przy zdecydowanej przewadze tych pierwszych. Powstał w XVIII wieku we Francji poprzez włączenie w strukturę lekkiej komedii satyrycznej ludowych ballad, czasem także scen pantomimicznych. Jako gatunek rozrywkowy i wolny od reguł krępujących tradycyjną komedię zyskał szybko popularność w całej Europie. Do najbardziej znanych autorów wodewilii należeli: E. Scribe, H. Meilhac i E. Labiche. Pisane przez nich wodewile, które stanowiły ważną część repertuaru teatrów bulwarowych, w 2 połowie stulecia ustąpiły miejsca operetce. Najsłynniejszym polskim wodewilem jest „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale W. Bogusławskiego (1794), który doczekał się licznych kontynuacji i przeróbek. W okresie późniejszym wielkie trumfy święciły też: „Królowa przedmieścia" K. Krumłowskiego (1898) i Krowoderskie zuchy S. Turskiego (1910).
2) Amerykańska nazwa widowisk typu variete używana od lat 80. XIX w. zwłaszcza w stosunku do przedstawień o wyższym poziomie, ujętych w ramy działalności zinstytucjonalizowanej i odbywających się w specjalnie wznoszonych budynkach. Teatry wodewilowe istniały do końca lat 30. XX wieku.

ak
Źródło: Słownik teatru

Pieśń chóralna ku czci Dionizosa, przedstawiająca jego losy oraz wyrażająca uczucia z nimi związane. Dytyramb wykonywał 50- osobowy chór występujący prawdopodobnie w maskach i wykonujący okrężny taniec wokół ołtarza. Powszechnie uważa się, że poprzez kolejne przekształcenia dytyrambu doszło do wyłonienia się z niego antycznej tragedii, a tym samym i zachodniego teatru.

ak
Źródło: Słownik teatru

(1918-1993), aktorka, artystka estradowa. Związana z teatrami Warszawy, Poznania i Krakowa. Przez wiele lat występowała w warszawskim teatrze Komedia. W Skolimowie od 1990 roku.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

Ogólna nazwa zjawisk i procesów zachodzących w teatrze europejskim pod koniec XIX wieku I w pierwszych dekadach XX wieku, związanych z odrzuceniem teatru mieszczańskiego i próbami zastąpienia go nowymi formami teatralnymi. Pierwsze przejawy Wielkiej Reformy Teatru związane były z naturalizmem oraz pojawieniem się nowocześnie pojmowanej reżyserii. Wkrótce jednak zdecydowana większość artystów związana z Wielką Reformą Teatru zwróciła się przeciwko naturalizmowi (symbolizm, ekspresjonizm), głosząc hasła reteatralizacji teatru oraz konieczność poddania całości przedstawienia woli „artysty teatru" (E.G. Craig), który miał być mistrzem inscenizacji. Wspólne przedstawicielom Wielkiej Reformy Teatru było też dążenie do odrzucenia dekoracji malowanych na rzecz nowoczesnej scenografii, uznawanej za sztukę całościowego kształtowania przestrzeni teatralnej. W poszukiwaniu alternatywy dla teatru mieszczańskiego zwrócono się ku dawnym konwencjom teatralnym (zwłaszcza teatr starożytny, teatr elżbietański i komedia dell'arte), a także ku teatrom pozaeuropejskim. Proces ten doprowadził z kolei do wzrostu zainteresowania historią i teorią teatru, a w efekcie do powstania teatrologii.

ak
Źródło: Słownik teatru

Typ lalki teatralnej animowanej nad parawanem z ruchomymi raczkami prowadzonymi za pomocš czempurytów. Pochodzi z azjatyckiego teatru lalkowego, ale od końca XIX w. rozpowszechniona w teatrze europejskim.

ak

Źródło: Słownik teatru

(fr. conférencier = prelegent), inaczej: zapowiadacz, prowadzący imprezę estradową, koncert, wieczór kabaretowy, zwykle ubarwiający zapowiedź dowcipami i anegdotami.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(1910-1994), jeden z najwybitniejszych aktorów i reżyserów francuskich, wykorzystujący w swojej sztuce technikę pantomimy, zbliżony do surrealistów. Wielki sukces odniósł w roli mima Debureau w filmie „Komedianci" (1945), uważanym za najwybitniejsze dzieło francuskiego kina poetyckiego. Jako reżyser zasłynął inscenizacjami dramatów Claudela, a także adaptacją „Procesu" Kafki (1947) i widowiskiem „Rabelais" (1968), które zapoczątkowało cykl jego teatralnych wizerunków wybitnych myślicieli i pisarzy (poświęconych m.in. Alfredowi Jarry'emu, Friedrichowi Nietzschemu). Związany z paryskimi teatrami Comedie française, Odéon, założyciel własnej trupy Compagnie Renaud-Barrault. Organizator życia teatralnego, m.in. sezonów Teatru Narodów.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

Rodzaj indyjskich przedstawień związanych z kulturą przedaryjską, bliskich tradycjom tańców szamańskich. Składają się on z 3 części: melorecytacji mitu o bogu, który jest bohaterem widowiska, tańca wstępnego (bez kostiumu) oraz tańca głównego - w ozdobnym kostiumie i makijażu przekształcającym wykonawcę w postać boga. Wraz z przyjęciem z rąk kapłanów świętej broni bóstwa tancerza uważa się za „naczynie boga", do którego przybywają wierni, by złożyć mu hołd, otrzymać radę czy nakrycia głowy. Przedstawienia tejjam odbywają się od grudnia do kwietnia w pobliżu świątyń i świętych miejsc.

ak
Źródło: Słownik teatru

(1924-2002), wybitny reżyser teatralny i dyrektor teatrów, m.in. Nowego w Łodzi, Narodowego i Polskiego w Warszawie; debiutował jako aktor rolą Jaśka w „Weselu" Stanisława Wyspiańskiego (1945); autor głośnych spektakli, które stanowiły swoistą zapowiedź przełomu politycznego w latach 50., m.in. „Łaźni" Majakowskiego (1954, pierwszy utwór Majakowskiego na polskiej scenie po wojnie) i „Święta Winkelrida" (1956) Jerzego Andrzejewskiego i Jerzego Zagórskiego. Stało się to powodem traktowania teatru Dejmka jako "teatru politycznego", który w swoich poszukiwaniach kierował się nie tylko w stronę współczesnej literatury unerwionej politycznie (m.in. „Ciemności kryją ziemię" Jerzego Andrzejewskiego, 1957), ale także - podobnie jak Leon Schiller - w stronę literatury staropolskiej. W dorobku reżysera szczególne miejsce przypada inscenizacjom na podstawie tekstów staropolskich („Żywot Józefa" Mikołaja Reja, 1958, „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" Mikołaja z Wilkowiecka, 1962), a także inscenizacji „Dziadów" (1967) Adama Mickiewicza, zdjętej ze sceny przez cenzurę pod pretekstem treści antyradzieckich, oraz premierom sztuk Sławomira Mrożka, m.in. „Vatzlav" (1979), „Ambasador" (1981), „Letni dzień" (1984), „Kontrakt" (1986), „Portret" (1987) . Dejmek ze szczególną dbałością traktował materiał literacki dramatu, wydobywając z tekstu najistotniejsze przesłanie, któremu podporządkowywał inscenizację; zawsze zmierzał do harmonijnego wykorzystania w spektaklu wszystkich jego warstw - od tekstu po muzykę. W 1988 roku Dejmek został wybrany prezesem ZASP. W latach 1993 - 1996 sprawował urząd ministra kultury. Zmarł w trakcie pracy nad inscenizacją „Hamleta" w łódzkim Teatrze Nowym – spektakl doprowadził do premiery Maciej Prus.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

W wierzeniach indonezyjskich: bóstwo słoneczne, opiekun ludzi i stwórca magi pomagającej im w życiu. Jest głównym bohaterem przedstawień teatralno-rytualnych stanowiących jeden z najważniejszych elementów świata widowisk wyspy Bali. Przedstawienia z jego udziałem odbywają się w pobliżu świątyń lub cmentarzy i mają charakter widowisk taneczno-dramatycznych. Postać Baronga gra zazwyczaj dwóch aktorów ukrytych pod kolorową materia tworzącą tułów boga. Pierwszy z nich animuje maskę przedstawiającą głowę fantastycznej bestii (maski Barong i jego przeciwniczki uznawane są za przedmioty święte, obdarzone szczególną mocą). Akcja przedstawienia koncentruje się wokół walki Baronga i czarownicy Rangdy (uosobienie sił zła). W jej trakcie mężczyźni tworzący orszak Barong rzucają się ze sztyletami na Rangdę, lecz jej czary sprawiają, że zaczynają zadawać ciosy sami sobie. Dzieki opiece Baronga będący w transie tancerze nie czynią sobie żadnej krzywdy. Przedstawienia z udziałem Baronga służą nawiązaniu kontaktu ze światem duchów, a zarazem mają uchronić społeczność przed wpływem sił destrukcji i oczyścić ją.

ak
Źródło: Słownik teatru

Rozprowadzany przed i w trakcie przedstawienia teatralnego druk zawierający informacje i komentarze dotyczące samego spektaklu, jego twórców, kontekstu itp. Początkowo był pomniejszą wersją afisza, póżniej stopniowo wzbogacano go o streszczenie sztuki, biogramy i zdjęcia twórców, teksty powiązane z wystawianym dramatem, wreszcie o komentarze i interpretacje. Dziś niektóre programy są starannie opracowywanymi książeczkami o pięknej szacie graficznej, zawierającymi nie tylko eseje i biogramy, ale coraz częściej także teksty wystawianych dramatów bądź scenariuszy. Od początku istnienia programu teatralnego (w Polsce pierwsze druki tego typu pojawiły się w Warszawie w 1893) jego integralną część stanowiły też reklamy.

ak
Źródło: Słownik teatru

(1909-1991), aktorka, choreograf. Przez wiele lat związana ze sceną szczecinską, głównie jako choreograf. W Skolimowie od 1988 roku

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie

(1891-1980), tancerka, choreograf, pedagog. Związana ze scenami Warszawy, Krakowa i Lwowa. W tym ostatnim mieście zastał ją wybuch Drugiej Wojny Światowej. Przez krótki czas należała do zespołu radzieckiego teatru, który ukonstytuował się w tym mieście. Pod koniec wojny handlowała na ulicach Lwowa papierosami i gazetami. Repatriowała się do Szczecina, gdzie krótko pracowała jako choreograf. Następnie w Gdańsku, jako nauczycielka tańca. W Skolimowie zamieszkała w 1974 roku.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

odmiana komedii serio, pozbawionej optymistycznego zakończenia, a nawet ukazującej brak możliwości pomyślnego rozwiązania, np. Kazimierza Brandysa "Inkarno" (1962).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(1886-1983), aktorka, tancerka. Przed pierwszą wojną światową, w jej trakcie, a także w okre sie dwudziestolecia występowała przede wszystkim na scenach prowincjonalnych, kreując role charakterystyczne w komediach, wodewilach i farsach. Po drugiej wojnie światowej krótko związana ze scenami stołecznymi. Następnie na Wybrzeżu. W Skolimowie od 1965 roku.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

(1852-1939), śpiewaczka operetkowa,aktorka. Jedna z najpopularniejszych artystek lekkiej muzy swojej epoki. Koncertowała w całej Europie, nie gardząc też występami na scenach prowincjonalnych. Nieskłonny do emocjonalnych ocen autor hasła osobowego w "Słowniku biograficznym teatru polskiego" pisze, iż artystka prowadziła "niezmiernie ruchliwy tryb życia". Występowała z teatrami objazdowymi, organizowała własne. Okres jej największej popularności to lata osiemdziesiąte XIX wieku, gdy była obiektem westchnień męskiej części publiczności. Rozpropagowała wiele modnych w jej epoce przebojów. Teksty i muzykę pisano zresztą specjalnie dla niej. Kreowała swój styl. Pod koniec XIX wieku w Polsce przyjął się nawet rodzaj mody a la Zimajerka. Była jedną z pierwszych pensjonariuszek schroniska.

Źródło: G. Michalik, "Hamlet w stanie spoczynku. Rzecz o Skolimowie"

(gr. – miejsce tańca; fr. orchestra, ang. orchestra, niem. Orchester, hiszp. orquesta, ros. opкecтp)

W teatrze antycznym kolista (później półkolista) przestrzeń, usytuowana pośrodku między sceną i widownią, gdzie występował chór. W teatrze renesansowym orchestra znajdowała się poniżej sceny; podczas antraktów mogły tu się odbywać tańce dworskie. W teatrach dzisiejszych, przynajmniej w tych stosujących scène à l'italienne, orchestra stała się częścią widowni usytuowaną zwykle na tym samym poziomie, co scena.

ak
Źródło: Słownik terminów teatralnych

(1896-1948), francuski radykalny reformator teatru, poeta, reżyser, aktor i teoretyk, autor koncepcji teatru okrucieństwa i teatru totalnego. Dążył do zniesienia granicy między widownią a sceną: „Chcemy, aby zmartwychwstała idea widowiska totalnego”, krytykując skarlenie współczesnego mu teatru, jego zniewolenie konwencją. Głosił potrzebę anarchii w teatrze. Współzałożyciel Teatru im. Alfreda Jarry (1926-29), autor teatralnych skandali i szokujących manifestacyjnie deklaracji artystycznych („Teatr jest szafotem, szubienicą, okopami, piecem krematoryjnym albo zakładem dla umysłowo chorych”.). Poszukiwał źródeł inspiracji m.in w kulturach pierwotnych, przebywając wśród Indian Meksyku nie cofał się przed ryzykownymi eksperymentami narkotycznych seansów. Większość inicjatyw A.A. zakończyła się porażką, ale drogą jego poszukiwań podążyli twórcy awangardy teatralnej II połowy XX wieku, m.in. (patrz:) Jerzy Grotowski, (patrz:) Eugenio Barba, (patrz:) Peter Brook. „Prawdziwy teatr - głosił artysta - nigdy nie był pisany. Teatr jest sztuką przestrzeni i właśnie opierając się na czterech jej punktach porywa się na to, by dotknąć życia”. Ostatnich kilkanaście lat życia (od 1936) Artaud spędził w zakładzie dla umysłowo chorych. Swoje przemyślenia przedstawił w zbiorze „Teatr i jego sobowtór”, odrzucając teatr, jaki znał, na rzecz wizji, której sam nie potrafił zrealizować - „odgadł jednak, ku czemu teatr będzie zmierzał w przyszłości” (Leszek Kolankiewicz, Święty Artaud, 1988).

Źródło: www.aict.art.pl