(ur. 1935), dramaturg i scenarzysta angielski; wg jego scenariusza Michelangelo Antonioni nakręcił słynny film „Powiększenie". Premierom pierwszych sztuk Bonda towarzyszyły skandale spowodowane ich wyjątkowo bezkompromisowym okrucieństwem - niektóre były nawet zdejmowane z tego powodu z afisza, np. „Ocaleni". Drastyczność w ukazywaniu scen okrutnych (we „Wczesnym poranku", 1968, autor nie cofa się przed pokazaniem na scenie kanibalizmu, jednak wygląda to raczej na stylizację), często o charakterze pastiszu (np. w „Lirze", nawiązującym do tragedii Szekspira, 1971) to tylko sposób ukazania niepokojów współczesnego człowieka. Naturalizm tych sztuk jest pozorem, a prawdziwą naturą - groteska. Maską bywa u Bonda także historia, np. w dramacie o ostatnich latach Szekspira „Bingo" (1974). W polskim teatrze największe uznanie zyskał „Lir" w Teatrze Współczesnym dzięki wyśmienitej roli Tadeusza Łomnickiego (1973).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(1922-83), polski poeta, prozaik, a także tłumacz i autor krótkich sztuk; początkowo pracował jako reporter w prasie codziennej. Twórca eksperymentalnego (por.:) Teatru na Tarczyńskiej (1955), w którym wystawiane teksty („Teatr Osobny", 1973) były prowokacją wobec obowiązującego modelu literatury socrealistycznej. Do poezji wprowadził tematykę peryferyjną współczesnej kultury (podmiejska tandeta, nowe osiedla wielkomiejskie, codzienne przedmioty użytkowe), nadając im rangę znaków nowego odczuwania rzeczywistości („Rachunek zaściankowy", 1959, „Mylne wzruszenia", 1961,„Przepowiadanie sobie", 1981). Odkrywczość językowa B. sprawiła, że stał się jednym z głównych twórców poezji lingwistycznej. Wielka wrażliwość B. na język codzienności, warszawskiej ulicy, a także nowatorstwo w jego przetwarzaniu znalazło wyraz także w prozie („Pamiętnik z powstania warszawskiego", 1970). Do twórczości parateatralnej powrócił w ostatnim okresie życia, tworząc oczyszczający przez śmiech „Kabaret Kici Koci". Utwory B. wielokrotnie były adaptowane przez teatr; do najciekawszych realizacji należy spektakl oparty na twórczości B. „Zapisz to, Miron" w reż. Ryszarda Majora w warszawskim Teatrze Powszechnym (1985) z udziałem Władysława Kowalskiego.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(ur. 1918), wybitny szwedzki reżyser i scenarzysta filmowy, wielokrotny dyrektor teatrów, m.in. Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie, scenarzysta filmowy; debiutował „Makbetem" Szekspira w teatrze prowincjonalnym (1944). Jako scenarzysta skupił uwagę na ukazaniu psychiki swych bohaterów, bacznie obserwując związki między ludźmi (dało mistrzowskie portrety par małżeńskich), bliski psychodramie. Celuje zarówno w inscenizacjach klasyki, m.in. Moliera, Szekspira, Goethego, Ibsena, Strindberga (m.in. „Panna Julia", „Gra snów"), jak i współczesnej dramaturgii, naczelne miejsce rezerwując dla aktorów, prawie rezygnując z plastyki teatralnej. Światową sławę zdobył B. jako reżyser filmowy, mistrz odsłaniania psychiki swych bohaterów, ich kompleksów, podświadomych tęsknot i marzeń: „Tam gdzie rosną poziomki" (1958), „Siódma pieczęć" (1957), „Szepty i krzyki" (1972).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

komedie sowizdrzalskie, popularne na przełomie XVI i XVII w., w których punktem wyjścia dla prześmiewczego przedstawienia tamtych czasów była relacja o niefortunnych przygodach wojennych tytułowego Albertusa, klechy i bakałarza wiejskiego, wyprawianego na wojnę przez plebana. Początek temu gatunkowi scenicznemu dała komedia Wyprawa plebańska (1590) i jej dalszy ciąg Albertus z wojny (1596); pełnię wyrazu a. zyskały w Komedii rybałtowskiej nowej (1614).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

styl panujący w sztuce angielskiej za czasów Elżbiety I (2 poł. XVI w.) i jej bezpośrednich następców, będący wyrazem przewagi nowych tendencji renesansowych nad obecnymi jeszcze elementami tradycyjnej sztuki gotyckiej - powstaje wówczas architektoniczny wzorzec angielskiego budynku o kształcie prostokąta z obszerną sienią, galerią na pierwszym piętrze, ścianami wyłożonymi dębową boazerią, z bogato zdobionymi ciężkimi kominkami; rezydencje takie otaczał park. W teatrze s.e. wyrażał się nawiązaniem do tradycji komedii i tragedii rzymskiej, w szczególności o treściach przerażających (widoczne to jest w tragediach Szekspira, zwłaszcza „Królu Learze"). Dramat i teatr spełniały wówczas rolę rozrywkową. „Lud londyński chodził do teatru namiętnie, szukał w nim rozrywki, sensacji, silnych wrażeń, tego, co dzisiaj dają nam kryminały książkowe, filmowe, telewizyjne, ale szukał też żartu, dowcipów i satyry na aktualne tematy" (Anna Staniewska). Najwybitniejszymi dramaturgami epoki elżbietańskiej byli: William Szekspir, Ben Jonson i Christopher Marlowe.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

tekst dramatu opracowany na użytek konkretnego wystawienia; szczególną odmianą e. jest e. reżyserski, zawierający także adnotacje dotyczące inscenizacji, dodatkowe skróty tekstu, ewentualne uzupełnienia, obsadę.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(łac. inter + actio = czynność, działanie), wzajemne oddziaływanie aktorów i widzów podczas przedstawienia, wywierające wpływ na jego ostateczny kształt. „Interakcja zachodzi w przypadku oddziaływania ludzi na ludzi" (Antonina Kłoskowska). W odniesieniu do przedstawienia oznacza to, że „akcja teatralna oddziaływa tu na publiczność, ale i publiczność działa na akcję, na jej przebieg i charakter". Aktorzy odczuwają stopień akceptacji ze strony widowni, która "domaga się" takiego lub innego ukazywania postaci. Współczesny teatr dodatkowo prowokuje wzmożoną ingerencję widza w przebieg widowiska - świadczą o tym liczne przykłady wychodzenia aktorów do publiczności, np. rozdawanie chleba w spektaklu (por.) Bread and Puppet „Wołanie ludu o mięso" (1969) czy też zachęcanie do mycia rąk w spektaklu „Dante" Józefa Szajny (1974, Teatr Studio). Różny przebieg interakcji sprawia, że każde wykonanie spektaklu w tej samej inscenizacji jest w istocie jednorazowe.

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(ur. 1923), grafik i scenograf, nawiązujący w swojej twórczości do tradycji ludowej, zwłaszcza Krakowa i Podhala; przez wiele lat związany z teatrami lalkowymi. Wśród prac dla teatrów dramatycznych największe uznanie zyskały opracowania "Wieży malowanej" w STS (1959), "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego w warszawskim Teatrze Powszechnym (1963), a potem Teatrze Narodowym (1970) w reż. Adama Hanuszkiewicza oraz "Na szkle malowane" Ernesta Brylla (1970) w Teatrze Polskim w Warszawie i "Balladyna" w Teatrze Polskim w Szczecinie (1991). 

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(gr. kothornos), wysokie sznurowane buty myśliwskie używane w starożytnej Grecji, których rodzaj (z bardzo wysoką podeszwą korkową) stosowali aktorzy w teatrach starożytnej Grecji i Rzymu (stąd styl koturnowy, czyli podniosły i przesadny). K. używano, żeby lepiej było widać aktorów z odległych miejsc na widowni typu amfiteatralnego.

Źródło: http://www.aict.art.pl

(1787?-1833), aktor angielski, zasłynął mistrzowskimi kreacjami w tragediach Szekspira. Zaniedbany przez rodziców, przygarnięty przez teatr, debiutował jako cudowne dziecko (1794). Największą sławę zyskał na deskach królewskiego teatru Drury Lane, gdzie grał m.in. Shylocka (w "Kupcu weneckim"), Hamleta, Otella, Makbeta, Ryszarda III i Lira. Jego grą zachwycał się George Byron; nazywano K. nowym [porównaj:] Garrickiem. Prowadził hulaszczy i wyniszczający tryb życia; zmarł na atak serca na scenie, podczas spektaklu "Otella". Jego życiu poświecił sztukę Aleksander Dumas ("Geniusz i szaleństwo", 1836); sztuka utrzymywała się w repertuarze polskich teatrów do roku 1933. Adaptowana przez Jean-Paul Sartre'a (1953) ponownie trafiła do polskiego teatru w latach 90. - najpierw w teatrze TVP (rolę Keana grał Janusz Gajos, 1991), a następnie w warszawskim Teatrze Powszechnym (w roli głównej wystąpił Daniel Olbrychski, 1993).

Źródło: http://www.aict.art.pl/

(ur. 1915, zm. 2014), aktorka od debiutu związana z warszawskim Teatrem Polskim, gdzie stworzyła wiele kreacji heroin, zwłaszcza postaci królowych i arystokratek, m.in. w „Marii Stuart” Juliusza Słowackiego (1958), Elżbiety w „Don Carlosie” Fryderyka Schillera (1960), Kleopatry w komedii Morstina (1963). Grywała też role komediowe, m.in. w „Moralności pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej w roli tytułowej (1973), a w 60. rocznicę swego debiutu teatralnego wystąpiła z sukcesem w „Krzesłach” Eugéne'a Ionesco (1995). Obdarzona specyficznym timbrem głosu i wielkim temperamentem budziła swoimi interpretacjami aktorskimi zachwyt jednych, i oburzenie innych.

Źródło: www.aict.art.pl

(1910-1987), dramaturg francuski. Specjalnością autora stały się inteligentne nowe wersje tragedii greckich, m.in „Eurydyka” (1942) i „Antygona” (1943); spośród innych sztuk największe uznanie zyskały „Pasażer bez bagażu” (1936), „Skowronek” (1953) i „Molierówna” (1959). W swoich utworach A. ukazuje absurdalność istnienia, a zarazem krzątaninę jednostek, aby dodać choć szczyptę rozsądku do irracjonalnego świata.

Źródło: www.aict.art.pl

(gr. katastasis = uspokojenie), część tragedii antycznej poprzedzająca katastrofę, dla której charakterystyczne jest nagromadzenie dramatycznych powikłań i konfliktów.

Źródło: www.aict.art.pl

Międzynarodowy Instytut Teatralny (International Theatre Institute), organizacja afiliowana przy UNESCO (1947) z siedzibą w Paryżu, powołana w celu stwarzania warunków do międzynarodowej współpracy teatralnej. ITI patronuje festiwalom (por.) Teatru Narodów. Organizacja skupia wybitnych twórców, krytyków i badaczy teatru. Polski Ośrodek ITI odgrywa ważną rolę, m.in. jako wydawca czasopisma "Le Téâtre en Pologne The Theatre in Poland". Przez pewien czas przewodniczącym ITI był prezes Polskiego Ośrodka, (patrz:) Janusz Warmiński.

Źródło: www.aict.art.pl

silnie naciągnięte białe (czasem szare) płótno zasłaniające tylną ścianę sceny. Źródło: www.aict.art.pl

włoska rodzina artystów cyrku. Antonio Franconi (1737-1836), treser zwierząt i świetny jeździec, uważany jest za jednego z twórców nowożytnego cyrku, był założycielem paryskiego Cyrku Olimpijskiego.

Źródło: www.aict.art.pl

widowisko dokumentalne, oparte na materiałach dokumentalnych oraz fragmentach utworów literackich lub scen symbolicznych. Twórcami faktomontażu byli Erwin Piscator i Felix Gasbarra („Pomimo wszystko”, 1923, „Czerwona rewia”, 1924). Obydwie "rewie" Piscatora cieszyły się wielkim powodzeniem. Przedstawiały stanowisko komunistów w w najważniejszych sprawach społecznych i politycznych, posługując się wyłącznie cytatami z dokumentów, przemówień, artykułów prasowych, odnosząc się do czasów wojny i rewolucji. Druga "rewia" powstała w nawiązaniu do wyborów do Reichstagu (1924): „Masy pragnęły na zgromadzeniach - pisał Piscator - zobaczyć na własne oczy kawałek świata, partia zrozumiała potrzebę wykorzystania sceny jako instrumentu propagandowego”. Faktomontaż dał początek (por.:) teatrowi faktu.

Źródło: www.aict.art.pl

pierwszy nowojorski teatr zaliczany do nurtu off-off-Broadway, który działał w kawiarni artystycznej Joe'a Cino (1958-68). C.C. udostępniał awangardową dramaturgię europejską (Jean Genet, Eugene Ionesco, Harold Pinter), a także popularyzował amerykańską dramaturgię niekomercyjną młodszego pokolenia, m.in. „The Madness of Lady Bright” Lanforda Wilsona (205 przedstawień).

Źródło: www.aict.art.pl

(niem. Blendrahmen) inaczej: krosno malarskie; drewniana rama do rozpinania płótna przed przystąpieniem malowania obrazu. W teatrze b. używane są jako zastawki.

Źródło: www.aict.art.pl

Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Teatralnych (Association Internationale des Critiques du Théâtre, International Association of Theatre Critics), organizacja skupiająca krytyków i teoretyków teatru afiliowana przy UNESCO. Stowarzyszenie powstało początkowo jako forum dyskusyjne przy paryskim (patrz:) Teatrze Narodów (1956), w późniejszym okresie przekształciło się w federację narodowych stowarzyszeń krytyki teatralnej; polska sekcja AICT należy do najstarszych oddziałów stowarzyszenia, a jej przewodniczący tradycyjnie wchodzą w skład gremiów kierowniczych, wyłanianych podczas kongresów - w 1992 roku Kongres AICT obradował w Warszawie. W latach 1960-1977 znany polski krytyk teatralny, Roman Szydłowski, przewodniczący Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich pełnił funkcję prezesa AICT, a w roku 1977 został wybrany jego honorowym przewodniczącym.

Źródło:www.aict.art.pl