Ala ma kota

Łyk. Zdanie po łyku? Nie zaszkodzi. O pogodzie bądź samochodzie, zdanie, zdanko, prostota jak kostka z oczkami, tyle że ze słów, bieda elementarna, choćby "Ala ma kota" - tyle wystarcza, tyle nie zaszkodzi. Łyk. Oczywiście, można bluffować, udawać, że się nie ma co dołożyć, po czym - atak. "Ala ma kota". Wygrywa ten, który wcześniej wszystkie swe kostki ułoży. Łyk. I tyle. Tak dzień w dzień, przez dzień cały, od cholera wie kiedy, diabli wiedzą, ile lat jeszcze - domino, łyk, "Ala ma kota", domino, łyk, "Ala ma kota", domino, łyk, "Ala ma kota". Rytm wystygania, inaczej zwanego losem. Domino, życie... W gruncie rzeczy - jaka to różnica?

W opowieści "Jakobi i Leidental" Hanoch Levin każe tytułowym bohaterom znaleźć ją - poczuć różnicę w smaku między kostką domina a światem za oknem pokoju, w którym oni od cholera wie kiedy: oczka do oczek, herbata, "Ala ma kota". Od cholera wie kiedy - pęcznieje ich przyjaźń w wystyganiu. Aż dnia któregoś Jakobi (Kajetan Wolniewicz) nie dopije herbaty, nie stuknie kolejną kostką, nie. Wstanie, do Leidentala (Andrzej Franczyk) powie coś o końcu i wyjdzie. Tak się zaczyna opowieść Levina i wyreżyserowane przez Piotra Waligórskiego przedstawienie. Tak się zaczyna... dziwny liryzm i ciepło, dziwna czułość, co rośnie na zgrzycie. Bo z czym rusza w świat Jakobi?

Wielkie ma serce, wielką dobroć, potężne tęsknoty, lecz w gardle - elementarna bieda, od zawsze hodowana nad dominem. Podobnie z Leidentalem. Niewiele przesadzę, gdy powiem: oni są bez mała jak Chińczycy, co się po polsku nauczyli niewiele więcej niż "Ala ma kota", więc wszystko, co w nich pulsuje, podkładają pod "Ala ma kota". Ból, wściekłość, smutek, radość, wszystko, miłość też. Gdy szukający życia Jakobi spotka na dworcu piękną Rut Szahasz (Marta Bizoń), kulturalnie zagadnie, mówiąc coś o jej cudownej... dupie. W istocie - nie słyszy, co mówi. Ona - raczej też nie. I to wystarczy, by spróbowali zostać ze sobą na resztę życia. Tyle też wystarczy, by spróbowali resztę życia dzielić z Leidentalem, który im się samodzielnie wręczył w charakterze... ślubnego prezentu.

Tak to sunie przez bez mała dwie godziny, inkrustowane piosenkami. Sunie nad przepaścią, co się otwiera między sercami, tęsknotami, snami trojga szarych a tym, co jest w mocy ich biednego, "kostkowego", "dominowego" języka, narzecza całkiem jak bezradne wyliczanki, przez dzieci szeptane nocami, by się nie bać, lub za dnia, gdy płakać się chce, a przecież trzeba być dzielnym, dzielną, trzeba pokazać, że wcale nie boli.

Smacznie, bo lekko, z wyczuciem, bez nachalności, Bizoń, Wolniewicz i Franczyk grają na tym fundamentalnym braku związku zgody między ciałami bohaterów a bohaterów słowami. Rozstanie z przyjacielem, miłość od pierwszego spojrzenia, dzierganie marzeń, śmieszne bądź gorzkie chwile, całą resztę emocjonalnych odcieni, Waligórski buduje na wspomnianym zgrzycie. I tu udaje mu się - gorycz, to bezustanne kolebanie się przedstawienia między komediowością prawie farsową a małym bólem trojga ludzi bez większego znaczenia, w jakimś dla reszty świata nieistotnym miejscu.

Aż do końca, gdy po zabawie w miłość Leidental i Jakobi wrócą do starego rytmu. Domino, łyk, "Ala ma kota", domino, łyk...