Aleksander Fredro (1793 - 1876)

Komediopisarz, pamiętnikarz, poeta.

Hrabia herbu Bończa. Urodzi się 20 czerwca 1793 w Surochowie k. Jarosławia. Zmarł 15 lipca 1876 we Lwowie.

Urodził w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej). Do Beńkowej Wiszni rodzice Jana Aleksandra Fredry sprowadzili się w 1797. Nauki pobierał w domu rodzinnym, nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych. 12 stycznia 1806 w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka, Marianna Fredrowa. Ojciec, Jacek hrabia Fredro, przeniósł się wraz z nim do Lwowa. W 1809 (w wieku 16 lat) zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego, później był w wojsku Napoleona.

W 1812 wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę (otrzymał wówczas Złoty Krzyż Virtuti Militari).
W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza.
W 1814 został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej.
W 1815, po abdykacji Napoleona, wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Beńkowa Wisznia. Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona, Aleksander hr. Fredro napisał: Wyjechaliśmy razem, z odmiennych pobudek: Napoleon na Elbę, ja zasię do Rudek.
Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej.
W 1818, mając 25 lat, napisał pierwszą ważną komedię, „Pan Geldhab". Sztuka, napisana z dużym humorem i wdziękiem, opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza, usiłującego jednocześnie wydać ją za księcia. Sztuka została wystawiona w 1821 r.
8 listopada 1828[1], po jedenastu latach starań, poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę zamku w Odrzykoniu, Zofię de domo hrabinę Jabłonowską, primo voto hrabinę Skarbkową.
W 1828, po śmierci ojca, przejął i pomnożył odziedziczony majątek. Był już wtedy autorem kilkunastu komedii.
Od 1829 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
1830 – udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania, który został utworzony we Lwowie.
W 1832 przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji.
W 1839 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa[2].
W 1839 przerwał działalność literacką pod wpływem ataków krytyki i na kilkanaście lat zaprzestał twórczości, pisząc jedynie w latach 1846 - 1848 pamiętniki z czasów napoleońskich Trzy po trzy.
W rewolucyjnym roku 1848 był członkiem lwowskiej Rady Narodowej.
W latach 1850–1855 (z niewielkimi przerwami) przebywał po raz drugi we Francji, gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn, Jan Aleksander Fredro (także komediopisarz, lecz niższego lotu).
W 1854 wznowił działalność komediopisarską, ale równocześnie podjął decyzję o niepublikowaniu i niewystawianiu swoich dzieł w przypadku żądania odeń jakichkolwiek zmian w ich treści.
Od 1861 był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności.
17 kwietnia 1873 mianowany kawalerem Wielkiego Krzyża Franciszka Józefa.
Od 1873 był członkiem Akademii Umiejętności.
Pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa.

Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817, jednak pozostał obcy problemom romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których zaprzestał publikowania swoich utworów, pisując do szuflady przez ok. 18 lat. Wychowany w tradycjach oświecenia, był bliski L. Sterne'owi.
W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. Jego bajki, jak np. „Małpa w kąpieli", „Zupa na gwoździu" czy „Paweł i Gaweł", są lekturami literatury dziecięcej. Jesienią 1828 r. ożenił się z Zofią z Jabłonowskich primo voto Skarbkową. Miał z nią syna Jana Aleksandra i córkę Zofię z Fredrów, zamężną hrabinę Szeptycką, która była matką m.in. biskupa Andrzeja Szeptyckiego i generała Stanisława.

Utwory wybrane:
„Zemsta", „Pan Jowialski"; „Śluby panieńskie"; „Odludki i poeta - czyli Komedia w jednym akcie, wierszem"; „Damy i huzary"; „Trzy po trzy – Pamiętniki z epoki napoleońskiej"; „Dożywocie"; „Pierwsza lepsza czyli nauka zbawienna - Komedia w jednym akcie, wierszem"; „Mąż i żona"; „A cóż to, mospanie, za wierutny głupiec"; „Ambo Meliores"; „Bajeczka o osiołku"; „Bajka o sowie"; „Co będzie?"; „Czyżyk i zięba"; „Do Badenich / Do Ojca"; „Do Badenich / Do Syna"; „Do kaczora"; „Do krawca Bałutowskiego"; „Do L."; „Do M***"; „Do mojego proboszcza"; „Do Redakcji "Kuźni""; „Do Wincentego Skrzyńskiego"; „Dzieje H[istoryczno] - P[olityczne] Ks. Ch[odynick"; „Epigramaty"; „Epigramaty Na nowe tłumaczenie pieśni Schillera: D; Gościnne role"; „Handel"; „Hipokryta"; „Kartofel"; „Kłamca"; „Koguty"; „Komuniści"; „Małpa w kapieli"; „Motyl"; „Na nowe tłumaczenie pieśni Schillera: Dzwon"; „Ojczyzna nasza"; „Omyłka nad Dunajcem"; „Paweł i Gaweł"; „Pieśni"; „Potop"; „Rozum"; „Sejm"; „Smółka i jego klub"; „Trzeba by"; „Zysk i strata"; „Żona".

Źródło: Wikipedia, Kulturalna

opracował rk
Dziennik Teatralny
20 czerwca 2017

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...