Aleksander Sewruk (1912-1974)

Aktor teatralny, telewizyjny, filmowy i radiowy, dyrektor teatru.

Urodził się 17 stycznia 1912 w Kominie k. Kijowa. Zmarł 23 listopada w Warszawie.

Do Polski przyjechał wraz z rodziną w 1920. W 1930 uzyskał maturę w gimnazjum humanistycznym w Bielsku Podlaskim i zapisał się na Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. Po roku przerwał studia i odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu.

W 1932 pracował jako urzędnik. Od 1932 był w Ochotniczych Drużynach Roboczych, potem Junackich Hufcach Pracy.

W 1939 brał udział w kampanii wrześniowej; po kapitulacji Modlina został wzięty do niewoli. Przebywał w Oflagach II B w Arnswalde i II D w Grossborn;

W sierpniu 1940 rozpoczął działalność aktorską w teatrach obozowych, występował m.in. w Teatrze Symbolów w Arnswalde. Po wyzwoleniu, w maju 1945 założył z grupą kolegów objazdowy teatrzyk rewiowy pn. Oberża Komediantów. W 1946-47 występował w rewiowym teatrze Polskiej Dywizji Pancernej w Niemczech. Do kraju wrócił w czerwcu 1947.

W 1947-52 był aktorem w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie, gdzie 4 października 1947 debiutował rolą Rzecznickiego w "Fantazym". W 1952-57 był aktorem i organizatorem pracy artystycznej w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu; współpracował również z poznańskim Teatrze Satyry. Od 1 maja 1957 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru im. Jaracza w Olsztynie-Elblągu i kierował nim do lutego 1969. Od 1 stycznia 1969 był kierownikiem artystycznym, a od 15 VI 1969 do końca życia dyrektorem Teatru Ziemi Mazowieckiej w Warszawie. Występował gościnnie w Opolu, Gdańsku, Białymstoku. Był prężnym organizatorem. Teatr olsztyński w okresie jego dyrekcji był sprawnie działającą instytucją kulturalną, miał wtedy cztery sceny.

Najchętniej realizował przedstawienia kameralne, przystępne dla tzw. szerokiej widowni. "Świadomie prowadził scenę typu usługowego, na określone zamówienie społeczne, wiadomo, że nie najwyższej rangi. Jednocześnie jego teatr był teatrem solidnego rzemiosła" (Elżbieta Baniewicz). Sam reżyserował bardzo rzadko.

Był cenionym aktorem charakterystycznym, grał różnorodne role. Ważniejsze z nich, to m.in.: Papkin (1949) i Cześnik (1951) w "Zemście", Kreon ("Antygona" J. Anouilha, 1957), Wojnicki ("Wujaszek Wania", 1958), Napoleon ("Wojna i pokój", 1959), Ho-rodniczy ("Rewizor", 1960), Osborn ("Kres wędrówki", 1961), Gajew ("Wiśniowy sad", 1965), tyt. w "Horsztyńskim" (1965), Stomil ("Tango", 1968), Kupiec ("Kowal, pieniądze i gwiazdy", 1969), Mamajew ("Pamiętnik szubrawca", 1969), Burmistrz ("Ptak", 1971).

W filmie debiutował rolą Wajszyca, naczelnika policji w „Celulozie" Igora Newerlego w reż. Jerzego Kawalerowicza (27 kwietnia 1954). Ponadto brał udział w filmach m. in.: „Popiół i diament" (Święcki, prezydent miasta) reż. Andrzej Wajda (1958), „Pociąg" (Adwokat) w reż. Jerzego Kawalerowicza (1959), „Giuseppe w Warszawie" w reż. Stanisława Lenartowicza (1964), „Epilog Norymberski" (Lawrence) w reż. Jerzego Antczaka (1969), „Kochajmy syrenki" (Dewizowy myśliwy) w reż. Jana Rutkiewicza (1967), „Anatomia miłości" (Ksiądz) w reż. Romana Załuskiego (1972), „Noce i dnie" (Doktor Wettler) w reż. Jerzego Antczaka (1975).
Grał również w serialach filmowych „Czterej pancerni i pies", „Stawka większa niż życie", „Ucieczka wycieczka", „Czarne chmury", „40-latek" i „Noce i dnie".

W Teatrze Telewizji wystąpił m. in. w spektaklach „Epilog Norymberski", „Wakacje kata", „w imieniu prawa", „Egzamin", „Wiśniowy sad", „Uciekła mi przepióreczka", „Opowieść starego Arbatu", „Droga do Czarnolasu" i „Zapalniczka".

Grał także w Teatrze Polskiego Radia m. in. w słuchowisku: „Uporczywy strażnik" Miguela de Cervantesa w reż. Włodzisława Ziembińskiego (19 czerwca 1955), „Łyżki i księżyc" Emila Zegadłowicza (Sekretarz) w reż. Jadwigi Jasiewicz-Obst (6 października 1957) i „Początek drogi – Lenino" Alojzego Srogi (Chorąży Jagas) w reż. Edwarda Płaczka (10 października 1971).

Był synem Konstantego Sewruka, księgowego, i Stanisławy z Szabrańskich, mężem Heleny Wyrzykowskiej (ślub we wrześniu 1945).

Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:
1958 - Olsztyn - nagroda artystyczna Prezydium Woj. Rady Narodowej - za podniesienie poziomu artystycznego olsztyńskiej sceny i stworzenie interesujących ról, a szczególnie Iwana Piotrowicza Wojnickiego w "Wujaszku Wani" Antoni Czechowa
1959 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1959 - Moskwa - I MFF - Srebrny Medal nagroda za najlepsze kreacje męskie - za rolę Komandora Kozłowskiego w filmie "Orzeł" (wspólnie z Wieńczysławem Glińskim i Bronisławem Pawlikiem) w reżyserii Leonarda Buczkowskiego
1961 - Toruń - III FTPP - nagroda za rolę Osborne w "Kresie wędrówki"
1963 - Toruń - V FTPP - nagroda za role: Maksa w przedstawieniu "Piąta kolumna" Ernesta Hemingwaya i Króla-Ojca w przedstawieniu "Nagi król" Eugeniusza Szwarca w Teatrze im. Stefana Jaracza Olsztyn-Elbląg
1963 - Order Sztandaru Pracy II klasy
1965 - Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury"
1966 - nagroda państwowa II stopnia za wybitną działalnośćartystyczną dla rozwoju teatru na Warmii i Mazurach
1967 - Szczecin - II OPZTMF - III nagroda za rolę Onego w przedstawieniu "Życie współczesne" Sławomira Mrożka w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie (nagroda zespołowa)
1969 - Toruń - XI FTPP - wyróżnienie za rolę Mamajewa w przedstawieniu "Pamiętnik Szubrawca" z Teatru im. Jaracza w Olsztynie

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, e-teatr, FilmPolski, Wikipedia

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
18 stycznia 2024

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...