Andrzej Szalawski (1911 - 1986)
Aktor teatralny, filmowy, telewizyjny, radiowy i dubbingowy, lektor.Urodził się 4 grudnia 1911 w Warszawie, zmarł 11 października 1986 w Warszawie.
Właściwie Andrzej Pluciński, ps. Florian. Uczył się w gimnazjum i w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej.
Grał w filmach od 1929 roku, zyskał przed wojną popularność rolą w filmie "Dziewczęta z Nowolipek", był także aktorem teatralnym w Poznaniu i Lwowie.
Walczył w czasie wojny obronnej Polski od 1 września 1939 roku jako podporucznik 26 Pułku Piechoty. Był obrońcą Lwowa, po kapitulacji miasta zignorował zarządzenie okupanta i nie zarejestrował się jako oficer, unikając później śmierci w Katyniu.
Po klęsce mieszkał na terenach zaanektowanych przez ZSRR, gdzie grał w teatrze kierowanym przez Aleksandra Węgierkę oraz w teatrach grodzieńskich, białystockich i mińskich. Po napaści Niemiec na ZSRR wyjechał do Warszawy.
Po przyjeździe do Warszawy nie mógł znaleźć zatrudnienia, by uchronić się przed wywózką zatrudnił się w ekipie warszawskiego oddziału niemieckiej kroniki filmowej "Deutsche Wochenschau". Występował też w koncesjonowanych przez Niemców teatrach Komedia, Miniatura, Jar i Maska. W październiku 1941 roku został zaprzysiężony jako członek Związku Walki Zbrojnej i otrzymał rozkaz kontynuowania pracy w niemieckiej kronice filmowej celem rozpracowania zatrudnionych tam osób. W związku z niechęcią środowiska podjął próbę odejścia z kroniki filmowej, co udało mu się w lipcu 1943 roku, nadal grał jednak w teatrach. Był oficerem kontrwywiadu, od 1943 roku członkiem wydziału śledczego Komisji Walki Podziemnej na Warszawę.
Po zakończeniu wojny nie przeszedł weryfikacji przed komisją ZASP-u i przez dwa lata miał zakaz wykonywania zawodu, ale w kwietniu 1947 roku zezwolono mu na występy. Został zatrudniony w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. Wkrótce wstąpił też do PPS. 1 października 1948 roku został jednak aresztowany i postawiony przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, który w procesie trwającym od 18 do 20 lipca 1949 roku skazał go na cztery lata więzienia i konfiskatę mienia. Szalawski złożył odwołanie i w efekcie Sąd Wojewódzki go uniewinnił, choć jeszcze w marcu 1952 roku przebywał w więzieniu.
Po zwolnieniu z więzienia Szalawski podjął pracę w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, Teatrze Narodowym w Warszawie, Teatrze Powszechnym w Warszawie i Teatrze Wybrzeże w Gdańsku.
W 1956 roku wrócił też do gry w filmach, jest w polskiej kinematografii znany przede wszystkim z roli Juranda ze Spychowa w polskim filmie historycznym Krzyżacy (1960) oraz z roli Hermana Bucholca w "Ziemi obiecanej" Andrzeja Wajdy na podstawie powieści Władysława Reymonta. Podkładał również głos do roli Artura Młodnickiego (szef trupy teatralnej) w Czarnych chmurach.
W 1966 roku Sąd Wojewódzki dla miasta Warszawy zdecydował o zatarciu skazania, ale aktor do śmierci spotykał się z ostracyzmem środowiska, za jego życia nie przeprowadzono także rehabilitacji.
W 1980 roku przeszedł na emeryturę.
Brat znanego z filmu "Powrót do ojczyzny" Michała Plucińskiego, ojczym aktora Marcina Trońskiego.
Nagrody i odznaczenia:
1967 - Toruń - IX FTPP - nagroda za rolę Kapitana w przedstawieniu "Śmiertelny taniec" Augusta Strindberga w reżyserii Piotra Paradowskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku
1968 - Order Stańczyka
1969 - Toruń - XI FTPP - nagroda za rolę Armstronga w przedstawieniu "Ostatnie dobranoc Armstronga" w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku
1970 - Gdańsk - Nagroda im. Iwo Galla
1970 - Zwycięstwo w plebiscycie VI Kongresu Widzów w Gdańsku za rok 1969
Źródło: Wikipedia, E-teatr, FilmPolski
