Bajowe Najnaje

Nazwa - teatr dla najnajmłodszych - powstała z potrzeby dookreślenia zjawiska twórczości teatralnej dla dzieci poniżej trzeciego roku życia i po raz pierwszy zaczęto jej używać niespełna pięć lat temu za sprawą Zbigniewa Rudzińskiego z poznańskiego Centrum Sztuki Dziecka. "Pojęcie teatru, w czasie kiedy nawet w Polsce powszechnie mówi się o performance, jest tak szerokie, że nie sposób wyrzucić poza jego obręb spektakli dla dzieci w wieku od kilku miesięcy do kilku lat, no powiedzmy trzech" - pisze Alicja Morawska-Rubczak, reżyser i scenograf spektaklu, krytyk i kurator teatru dla dzieci, jedyny polski specjalista w dziedzinie teatru dla najnajmłodszych. "Teatr dla najnajmłodszych to fascynująca dziedzina - mówi reżyserka- wymagająca jednak ogromnej odpowiedzialności i przygotowania twórców. Dlatego pracę nad przedstawieniem rozpoczęliśmy od wspólnych warsztatów z aktorami. Pomogło w tym moje doświadczenie zdobywane na festiwalach, gdzie przez blisko pięć lat miałam okazję obejrzeć ponad setkę produkcji dla tak małych dzieci. [] Przebywając z małymi ludźmi, przyglądając się ich działaniom, indywidualności zachowań, otwartości na świat, po prostu się ich uczymy. Dlatego właśnie scenariusz Śpij powstawał podczas warsztatów z dziećmi ze żłobka. Nasze pomysły na bieżąco konsultowane były z psychopedagogami kreatywności oraz pedagogami pracującymi na co dzień z dziećmi młodszymi niż trzyletnie. Przedstawienie ma strukturę otwartą i tak naprawdę może nigdy się nie kończyć".

Koncepcja teatru dla najmłodszych jest rozpowszechniona w Europie od blisko trzydziestu lat (w tym we Włoszech, Francji, Szwecji i Danii). Twórcami ruchu są włoscy artyści związani z bolońskim teatrem La Baracca - Roberto i Valeria Frabetti. W Australii, USA i w Niemczech teatr dla niemowląt jest stałym elementem edukacyjnego programu dla najnajmłodszych.

Bajowe Najnaje, nowy nurt repertuarowy Teatru Baj w Warszawie, adresowany jest do najnajmłodszych widzów, czyli dzieci w wieku od kilku miesięcy do trzeciego roku życia. My, dorośli, często myślimy, że dzieci nie rozumieją wielu wyrafinowanych pomysłów. Badania i doświadczenie pedagogów kreatywności oraz psychologów pokazują jednak, że maleńkie dzieci pojmują znacznie więcej, niż się często przyznaje. Twórcy spektaklu "Śpij" traktują młodych odbiorców jak każdą inną publiczność - bardzo poważnie i z szacunkiem. Bywa tak, że rodzice obawiają się tego, co ich dziecko może robić w czasie spektaklu, jak oni sami powinni się zachowywać i jak reagować. Dlatego tak ważne jest, aby zachęcić do większego uczestnictwa w kulturze teatralnej niemal "od kołyski". Cieszy otwartość rodziców na tego rodzaju inicjatywę , co można było zauważyć w czasie pierwszych spektakli. Każde przedstawienie ma inny rytm, dlatego tak ważna jest otwartość artystów, obecność "tu i teraz", by "twórczo przetwarzać, a nie ograniczać ekspresji dzieci", stymulując wyobraźnię i kreatywność. Spontaniczność maleńkich widzów ich odkrywcza aktywność, która prowadzi do tworzenia i odkrywania pożytecznych nowości, łączy się z pewną opowieścią - o świecie wielkiej kołdry, zasypianiu, snach . Przytulna historia ogarnia całą osobowość - zarówno sferę emocjonalną, jak i poznawczą oraz sprawczą. Sensoryczne doznania, pobudzenie zmysłów poprzez smak, zapach, kolor, kształt i dźwięk przyciągają uwagę dzieci i pozwalają oddziaływać na siebie wzajemnie w ramach tej specyficznej bliskości. Ogromna otwartość aktorów na reakcje widzów, "poduchowa" atmosfera, spokojna, niezwykła muzyka grana na żywo na akustycznych instrumentach, delikatne światło to nieodłączny element każdego spotkania. Przestrzeń teatralna została tak przetworzona, by zapewnić bezpieczeństwo dzieciom, a rodzicom maksimum komfortu. Schody zabezpieczono płotkiem, przy którym czuwa strażnik, w łazienkach przygotowano miejsca do przewijania, a we foyer rozłożono kolorowe "niby cukierki", które zachęcają dzieci do zabawy. Duży biały namiot, wypełniony miękkimi poduchami (widzowie proszeni są o zdjęcie obuwia!), bezpieczna, przytulna przestrzeń oraz obecność rodziców zachęca najmłodszych, a raczej towarzyszy im w przyglądaniu się światu w niecodzienny sposób i z właściwą niemowlętom dociekliwością i ciekawością.