Bolesław Płotnicki (1913 - 1988)

Aktor teatralny, filmowy, telewizyjny, radiowy i dubbingowy.

Urodził się 17 czerwca 1913* w Kijowie. Zmarł 7 września 1988 w Warszawie.

Do Polski przyjechał z rodziną w 1922. W 1930 ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Pińsku, wstąpił na Wydział Leśnictwa Politechniki Lwowskiej i w 1935 uzyskał absolutorium (był technologiem drewna). W czasie studiów udzielał się w amatorskim ruchu teatralnym. W 1935 został powołany do służby wojskowej w Szkole Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1936-38 pracował jako urzędnik w Państwowych Kamieniołomach w Janowej Dolinie na Wołyniu, gdzie również prowadził amatorskie zespoły teatralne. We wrześniu 1938 zaczął pracę w Wydziale Rolniczym Urzędu Wojewódzkiego we Lwowie, a w sierpniu w oddziale Najwyższej Izby Kontroli w Brześciu nad Bugiem.

Po wybuchu II wojny swiatowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939 w grupie operacyjnej „Polesie" gen. Franciszka Kleeberga; walczył w bitwie pod Kockiem, gdzie został ranny i pod Helenowem, po której 6 października dostał się do niewoli. Do 1941 więziony był w oflagu w Arnswalde, a w 1941-45 w Grossborn. W działającym tu obozowym Teatrze Symbolów grał duże role, np. Rejenta (Zemsta), Jana (Żeglarz), Twardosza (Dożywocie), Przełęckiego (Uciekła mi przepióreczka) reżyserował „Kres wędrówki", wspólnie z Feliksem Przyłubskim napisał krotochwilę „Nunio", również wystawioną w teatrze.

W maju 1945 w Lubece utworzył, wraz z grupą kolegów z obozów jenieckich (m.in. z Aleksandrem Sewrukiem, Zenonem Wiktorczykiem, Zbigniewem Zbrojewskim), kabaret pn. Oberża Komediantów, z którym występował dla skupisk polonijnych na terenach Niemiec okupowanych przez aliantów. W czerwcu 1946 wrócił do kraju. Do 1949 pracował w Najwyższej Izbie Kontroli w Poznaniu. Zdecydował się jednak zostać aktorem i w 1949 zaangażował się Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie, gdzie debiutował 12 października tego roku jako Delacroix (Błękitny ton). Do podjęcia tej decyzji nakłonił Płotnickiego m.in. Aleksander Sewruk, w 1949 aktor olsztyńskiego teatru. W teatrze tym występował do 1953, m.in. jako: Czubukow (Oświadczyny), Piorunowicz (Klub kawalerów), Mąż (Ich czworo), Venture (Sułkowski). W 1951 zdał w Warszawie eksternistyczny egzamin aktorski. Od stycznia 1953 był aktorem Teatru Domu Wojska Polskiego w Warszawie. W teatrze tym (od czerwca 1957 pn. Teatr Dramatyczny), występował końca sezonu 1977/78.

Był jednym z filarów zespołu aktorskiego Teatru Dramatycznego, choć grał tu najczęściej role drugoplanowe. Wyróżniał się zwłaszcza w repertuarze współczesnym, w sztukach Dürenmatta, Różewicza, Millera, Sartre'a. Jego powściągliwy, skupiony, zdystansowany i zabarwiony ironią styl gry doskonale odpowiadał nierealistycznej często groteskowej konwencji współczesnych dramatów. Uczył się go i opanował pod kierunkiem wybitnych reżyserów m.in. Konrada Swinarskiego, Ludwika Rene, Wandy Laskowskiej. Jedną z pierwszych ról, w której zwrócił uwagę krytyków był Dunforth (Proces w Salem, 1959), wg Jana Kotta „świetny","cały w logice diabła, ale nie przerysowany, bez osobistego okrucieństwa", zdaniem Marii Czanerle zbudował postać „bardzo inteligentnie i prosto. Nie miał z góry powziętych demaskatorskich założeń, jakie sugerował autor", „demaskował Danfortha w sposób naturalny i nienatrętny". Jego Anioł (Anioł zstąpił do Babilonu, 1961) był doskonały choć „może zbyt komiczny, a trochę za mało groźny i niebezpieczny" (Andrzej Jarecki); w roli Einsteina (Fizycy 1963) „grał świetnie wystudiowaną maskę historycznego fizyka", ale w scenie konfrontacji „nie starczyło już siły na metamorfozę; był świetny jako wariat, ale nijaki jako agent" (Andrzej Wirth). Jako Odoaker (Romulus 1966) „utrafił najlepiej, obok Jana Świderskiego w ton sztuki" (Roman Szydłowski). W dramatach Różewicza wyróżnił się rolą Ojca w „Kartotece" (1960), „niezapomnianą jak po latach określił ją Stefan Treugutt i także Ojca w (Grupie Laokoona (1962), w której „zademonstrował aktorstwo bez przeakcentowań, grał ufając tekstowi Różewicza" (Andrzej Wirth). Talentem charakterystycznym „błysnął" jako Borkowski (Karykatury 1966), „stwarzając postać soczystą, zabawną, ale i ciepłą, bez cienia szarży, czy karykatury (Roman Szydłowski).

Inne dobre jego role, to m.in.: Żeleznow (Wassa Żeleznowa, 1953), Filip II (Alkad z Zalamei, 1954), Ojciec (Wesele, 1955), Otto Frank (Pamiętnik Anny Frank 1957, b. chwalony), Nauczyciel (Wizyta starszej pani 1958), Arcybiskup (Diabeł i Pan Bóg, 1960) Homer(Rekonstrukcja poety, 1961), Sędzia Irwin (Will Stark 1962), Philippe Chavez (Wizje Simony Machard Ojciec de Vos (Urząd, 1965), Oront (Szkoła żon,1966) Stanley Prichard (Jenny, 1968), Popugajczykow (Śmierć Tarełkina, 1975), Peter (Urodziny Stanleya, 1977), Egeusz (Medea, 1978).

W 1954-56 występował w warszawskim kabarecie Szpak. W 1953-83 zagrał w ok. 60. spektaklach Teatru TVP, m.in.: Sędziego (Wyjątek i reguła), Profesor Chłopcy), Starzyckiego (Kollokacja), Żaryna (Blizna), Księdza Anselmo (Beatryks Cenci), Wiewiórskiej (Sława i chwała).

Popularność zyskał dzięki rolom filmowym; był mistrzem epizodu i ról drugoplanowych. Grał przeważnie prostych, budzących sympatię ludową mądrością i humorem. Juliusz Kydryński pisał o Płotnickim: „Jest aktorem, który niejednokrotnie z paru słów w scenariuszu, z paru ujęć potrafi zbudować postać ciepłą, szczerą, interesującą. Czasem w ogromnej, pełnej gwiazd obsadzie on właśnie zostaje w pamięci, on i jego ciekawa twarz, jego charakterystyczny kresowy akcent, sprytne spojrzenie człowieka, który «swoje wie», bo takim właśnie jest w swych najlepszych rolach". W 1953-83 wystąpił w ponad stu filmach, m.in. «Cafe Pod Minogą»", „Lekarstwo na miłość", „Małżeństwo z rozsądku", „Hasło Korn", „Pierścień księżnej Anny", „Kardiogram", „Gniazdo", „Zerwane cumy", serialach telewizyjnych: „Dom", „Chłopi", „Alternatywy 4".

W 1978 przeszedł na emeryturę.
Był synem Józefa Płotnickiego i Anny z Głowackich; mężem absolwentki Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego - Salomei Anny z domu Kłus (ślub 17 czerwca 1938 w Janowej Dolinie na Wołyniu).
Z żoną Salomeą Anną mieli dwóch synów.

Nagrody i odznaczenia:
1954 - Medal 10-lecia PRL
1970 - Złoty Krzyż Zasługi 
1971 - Łagów – Lubuskie Lato Filmowe - Złote Grono - nagroda za drugoplanową rolę męską (Antoni Weremiuk) w filmie "Kardiogram" w reż. Romana Załuskiego
1977 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1984 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1986 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

*Lista oficerów Wojska Polskiego z lat 1914–1939 wskazuje datę urodzenia 17 czerwca 1911

Źródło: „Słownik Biograficzny Teatru Polskiego", E-teatr, FilmPolski, Wikipedia

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
7 września 2023

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...