Co dwa lata w Opolu

Początkowo impreza nosiła nazwę Śląskiego Festiwalu Teatru Lalek, jednak już po dwóch latach zyskała rozmiar ogólnopolski i od tego czasu utrzymuje swą nazwę Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Lalek i organizowana jest co dwa lata przez Opolski Teatr Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki. Dyrektorem festiwalu jest obecnie Krystian Kobyłka – również dyrektor opolskiej sceny lalkowej.

Pierwsza edycja festiwalu powiązana została z 25-leciem pracy scenicznej Alojzego Smolki. W jury zasiedli wówczas redaktor naczelna „Teatru Lalek" – Katarzyna Mazur, reżyser – prof. Władysław Jarema, przedstawiciel Ministerstwa Kultury i Sztuki – Henryk Jurkowski, reżyserka – Monika Snarska, Scenograf – Jerzy Szeski, kompozytor – Franciszek Wasikowski oraz aktorzy – Janusz Galewicz i Wojciech Wieczorkiewicz. Do dziś utrzymywana jest tradycja zapraszania do jury ważnych twórców polskich teatrów lalek, przedstawicieli różnych dziedzin sztuki – reżyserów, aktorów, kompozytorów, w jury zasiadają również artyści spoza kręgu lalkarskiego, i tak m.in. w latach 2009 i 2013 przewodniczącym jury był reżyser Piotr Cieplak, natomiast w roku 2007 zasiadał w jury muzyk rockowy – Paweł Kukiz. Do jury zapraszani są również krytycy teatralni, w ostatnich latach byli to Łukasz Drewniak i Maciej Nowak.

W pierwszej edycji festiwalu wzięły udział teatry z Będzina, Bielska-Białej, Katowic, Opola, Wałbrzycha i Wrocławia. Wielkim wygranym tego festiwalu był Jan Dorman i jego Teatr Dzieci Zagłębia w Będzinie, który otrzymał pierwsze nagrody za inscenizację, reżyserię i scenografię. Gospodarze natomiast mogli poszczycić się drugimi nagrodami za widowisko i za scenografię oraz trzecią nagrodą za inscenizację, którymi uhonorowano spektakl „Zaklęty rumak" (1962) Bolesława Leśmiana, w reżyserii Smandzika i Smolki, ze scenografią Smandzika i muzyką Juliusza Borzyma; a także drugą nagrodą za widowisko i scenografię dla spektaklu „Przydróżka" (1961) Hanny Januszewskiej, w reżyserii Mariana Godlewskiego i Smolki, ze scenografią Smandzika i muzyką Jerzego Dobrzańskiego. Obecnie festiwal jest okazją do spotkania się teatrów z całego kraju, zarówno z większych ośrodków teatralnych: Warszawa, Poznań czy Wrocław, jak i mniejszych: Łomża czy Bielsko-Biała. Od kilku lat poza teatrami instytucjonalnymi zapraszane są do programu również nieinstytucjonalne grupy zawodowych lalkarzy, jak chociażby białostocka Kompania Doomsday, która w późniejszych latach rozdzieliła się na dwa zespoły – Teatr Malabar Hotel i Grupa Coincidentia.

Podstawowymi założeniami festiwalu – poza przeglądem twórczości rodzimych teatrów lalkowych – są konfrontacja osiągnięć artystycznych twórców: reżyserów, scenografów, muzyków, aktorów oraz dramaturgów współczesnych, a także promocja aktualnych dokonań polskiego lalkarstwa poprzez wydawnictwa, zapraszanie na festiwal przedstawicieli mediów oraz obserwatorów zagranicznych – dziennikarzy, kuratorów i dyrektorów festiwali. Bardzo ważnym elementem festiwalowych spotkań już od samego ich początku była konsolidacja rodzimego środowiska lalkarskiego, stworzenie forum wymiany myśli, doświadczeń i poglądów, włączenie do ogólnofestiwalowej dyskusji nie tylko artystów, ale również krytyków teatralnych, badaczy oraz studentów i przedstawicieli wydziałów lalkarskich szkół teatralnych. Od kilku edycji, wspólnie z poznańskim Centrum Sztuki Dziecka organizatorzy festiwalu oraz przedstawiciele Uniwersytetu Opolskiego zapraszają widzów również na czytania i prezentację nowej dramaturgii dla dzieci i młodzieży, połączone z dyskusjami i spotkaniami z twórcami. Podczas tych spotkań poruszane są najaktualniejsze zagadnienia kształtujące współczesne dramatopisarstwo dla dzieci, w 2009 roku tematem był niezwykle ważny nurt rozwijany od kilku lat także w Polsce i mający również odbicie w dramatopisarstwie – teatr dla najnajmłodszych, czyli dla dzieci od 0 do 3 roku życia, a w 2013 roku skupiono się na zagadnieniu i problematyce nieobecnej prawie na polskich scenach dramaturgii dla młodzieży. Spotkania z dramatopisarzami, spektakle zagranicznych gości, wystawy i koncerty wpisują się w bogaty program imprez towarzyszących festiwalu.

Ostatnia, XXVI edycja Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Lalek odbywała się w zmienionym z jesiennego na wiosenny terminie, pomiędzy 6 a 11 maja 2013 roku. Udział w niej wzięło dziesięć przedstawień konkursowych kierowanych do dziecięcej i dorosłej publiczności. Jury przyznało nagrody w dziedzinie aktorstwa, muzyki, scenografii i reżyserii, a także dwie równożędne nagrody za spektakl, które otrzymały „Najmniejszy bal świata" Maliny Prześlugi, w reż. Pawła Aignera z Teatru Baj Pomorski w Toruniu oraz „Złoty klucz" Jana Ośnicy, w reż. Janusza Ryl-Krystianowskiego z Teatru Lalek Banialuka w Bielsku-Białej. Po raz kolejny nie przyznano Grand Prix festiwalu. Ostatni raz to wyróżnienie przyznano w 2009 roku, po długiej przerwie trwającej od połowy lat 80.. Otrzymali je gospodarze za przedstawienie „Iwona, księżniczka Burgunda" Witolda Gombrowicza, w reżyserii Mariána Pecko. W blisko pięćdziesięcioletniej historii festiwalu Grand Prix przyznano tylko pięć razy, a opolski teatr otrzymał to najważniejsze w Polsce wyróżnienie dla sceny lalkowej po raz drugi. Co jest dowodem na to, że razem z rozwojem festiwalu, rozwijają się również jego organizatorzy.

Najbliższa edycja festiwalu zaplanowana jest na maj 2015.