Co może kryć się w duszy?

"Dostojewski. Portret intymny" – aut. Alex Christofi - Wydawnictwo: Prószyński Media Sp. z o.o.

Wydany w styczniu 2021 roku „Dostojewski. Portret intymny" Alexa Christofi, w Polsce pojawił się już pod koniec września. Ogromna w tym zasługa wydawcy i tłumaczki Hanny Jankowskiej, specjalizującej się w przekładaniu m. in. esejów czy literatury faktu.

 

Podążając za oryginalną formą sprzyjającą czytelnikowi w odbiorze tej biografii oraz za kompozycją porządkującą jego życie, Hanna Jankowska wpisując się w koncepcję autora, znakomicie oddała ten osobliwie ciekawy portret Fiodora Dostojewskiego. Portret intymny, jak głosi podtytuł. A jest w nim wszystko to, czego oczekuje się od tej formy literackiej. Jest zachowany dystans do postaci pisarza, szacunek do jego prawa do intymności. Jest i ogromna wrażliwość w odsłanianiu tajemnic życia prywatnego. Imię i nazwisko Hanny Jankowskiej, jak zawsze, jest sygnaturą gwarancji solidnego warsztatu tłumacza.

Lecz i Alex Christofi dokonał rzeczy niezwykłej. Portret Dostojewskiego oparł na ponad czterystu źródłach! Tyle bowiem jest Przypisów końcowych, a wśród nich wiele jest bardzo rozbudowanych, dopełniających treściowo okoliczności informacji podawanej przez autora. Do tego należy jeszcze dodać Wybraną Bibliografię (z uwagami na temat wojen translatorskich) – skądinąd bardzo ciekawą, Bibliografię polską dzieła Dostojewskiego oraz Index. Jest i słowo „Od autora", w którym Christofi tłumaczy, dlaczego zdecydował się napisać kolejną biografię Fiodora Dostojewskiego. Powody tłumaczą zdania kończące wywód. - „Gdy występują różne relacje o jakimś zdarzeniu, wybierałem przeważnie wersję opowiedzianą przez Dostojewskiego. Nasze „ja" to przecież tylko historia, którą sami opowiadamy, żeby nadać sens swoim uczynkom, i to ostatecznie jestem zdecydowany odkryć".

Rzeczywiście. Kierując się powyższą koncepcją, autor wprowadza dwie narracje. Swoją, która jest podstawowym narzędziem opisującym przebieg życia pisarza oraz narrację w pierwszej osobie - Fiodora Dostojewskiego, która dopełnia, wyjaśnia, uściśla zdarzenia z jego życia. Wprowadzenie takiego rodzaju dwuosobowej wypowiedzi sprawia, że czytający nie tylko patrzy na nie z perspektywy biografisty, ale także i samego pisarza. Bardzo to ciekawy zabieg, który w rezultacie oddaje głos Dostojewskiemu, jego przekonaniom, poglądom, a przede wszystkim wyjaśniający, dlaczego podjął taką a nie inną decyzję; z jakiego powodu tak właśnie postąpił.

Ujawniający jego przeżycia wewnętrzne związane z określonym zdarzeniem. Szczególnie widać to we fragmentach odsłaniających Dostojewskiego jako hazardzistę, jako człowieka, mężczyznę, męża i przyszłego ojca zaplątanego w sieć tego uzależnienia. Odkrycie kulisów tego nałogu obrazuje bezradność, brak poczucia odpowiedzialności, a przede wszystkim ukazuje go jako ofiarę. Ale to tylko jeden element osobowości pisarza. Element budujący jego portret intymny, w którym jest również i miłość do kobiet. Maria, Polina, Anna. Jak je kochał? W jaki sposób je opisywał? Jak je traktował? Wyznania pisarza odsłaniają jego głęboką wrażliwość, budowanie bliskości emocjonalnej, zaufania... Warto nadmienić, że Anna potrafiła w sposób wyjątkowy „układać" z nim codzienność. I tak, Christofi konstruuje portret intymny tego wyjątkowego człowieka. Nie brakuje w nim i informacji oraz opisów o jego dolegliwościach zdrowotnych. Z padaczką zawierał sojusze, to poddawał się jej, to walczył z nią, to znów starał się z nią żyć, zawierając pakty. Nie zawsze dotrzymywała ustalonych warunków...

Fiodor Dostojewski jako syn, brat, mąż, ojciec. Dostojewski w kręgu rodziny bliższej i dalszej. Dlaczego spłacał nie swoje długi? Z czego rodziła się taka postawa? Odpowiedzi szukajmy w jego wypowiedziach i faktach przytaczanych przez autora. Fiodor Dostojewski uwikłany w siatkę ruchów politycznych. Jako skazaniec i uwolniony w ostatnim momencie przed powieszeniem. Dostojewski jako zesłaniec... To kolejne składniki jego portretu intymnego, pojmowanego jako najbardziej osobistego, w którym jego przeżycia i emocje szukają prawdy o nim samym. I Fiodor Dostojewski jako pisarz. Z jakich przeżyć wewnętrznych i zewnętrznych rodziły się jego pierwsze teksty? Opowiadania zamieszczane w czasopismach, a potem większe pozycje. I tutaj Christofi pokazuje jak bardzo osobisty jest proces twórczy. Jakiego zacisza, wewnętrznego spokoju, ale i sił fizycznych oraz psychicznych potrzebował do pisania. Fragmenty opisujące źródła i sam proces twórczy należą do najciekawszych w tej biografii. Z jakim wysiłkiem mierzył się ze spustoszeniem, jakie powodowała w jego umyśle padaczka... Jak zmagał się z pamięcią. Jak bardzo moc twórcza potrafiła wyzwolić w nim fizyczną siłę, by pisać. I jakże głębokie przemyślenia nie tylko rodziły się w jego głowie, ale i z jak ogromną siłą i wnikliwie zaglądał do głębi swojej psychiki oraz innych oraz, by je opisać, znajdował dla nich odpowiednie słowa. Z takiej to materii zbudowany jest portret pisarza.

A portret ów ujęty został w ramy czasowe ujmujące życie pisarza od – do, a także uwzględniające ważne wydarzenia w jego życiu. I Alex Christofi z niezwykłym literackim talentem łączy to w całość. Ta niezwykła „rekonstrukcja" dzienników Fiodora Dostojewskiego wkomponowanych w przemyślany sposób w jego biografię, to dzieło godne wielkiego rosyjskiego pisarza. A do niego należy dodać i poglądy filozoficzne, i religijne, i literackie. I kto wie, może ta właśnie biografia skłoni niejednego czytelnika do bliższego poznania jego twórczości. Właśnie na rynku wydawniczym ukazują się wznowienia jego książek. Także i „Młodzika", z którego autor wybrał cytat jako przesłanie biografii. A zawoalowany wizerunek twarzy Fiodora Dostojewskiego wkomponowany w ciekawą plastycznie okładkę przez Pawła Panczakiewicza,z pewnością po przeczytaniu tej biografii, nabierze większej wyrazistości.
__
"Dostojewski. Portret intymny"; Autor: Alex Christofi; Przełożyła: Hanna Jankowska; Projekt okładki: Paweł Panczakiewicz; Wydawnictwo: Prószyński Media Sp. z o.o.; Miejsce i rok wydania: Warszawa 2021; Okładka: twarda; Format: 216 x 140 mm; Liczba stron: 320; ISBN 978-83-8234-325-0

Ilona Słojewska
Dziennik Teatralny Bydgoszcz
13 grudnia 2021
Portrety
Alex Christofi

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...