Czas na Nowe Bizancjum
„Znieważeni" - aut. Sándor Márai - reż. Przemysław Bluszcz - Teatr Ateneum w Warszawie28 stycznia 2023 roku na Scenie 61 Teatru Ateneum odbędzie się premiera „Znieważonych" Sándora Máraiego. Przedstawienie to powstało z inicjatywy dwóch aktorów Teatru Ateneum. Autorem adaptacji scenicznej słynnej powieści węgierskiego pisarza jest Przemysław Bluszcz. W rolę Petera Garrena wcieli się Dariusz Wnuk.
- „Znieważonymi" pytamy kim dzisiaj jesteśmy my Europejczycy? Dlaczego pomimo kataklizmu II wojny światowej ludzkość powtarza te same błędy? Czy musiało dojść do tragedii wojny w byłej Jugosławii i tysięcy ofiar w Ukrainie? Z jakich powodów autorytaryzm przeżywa we współczesnym świecie swój renesans? Profetyczna powieść Sándora Márai, która powstała 70 lat temu prowokuje do próby sformułowania odpowiedzi na te i wiele innych pytań.
Czym jest kultura? Jak wielka polityka kształtowała narody i nadawała im bądź odbierała znaczenie i wpływy? Czy naród niemiecki był skazany na los, którego doświadczył w XX wieku? Marai jako pisarz nie miał wątpliwości, że obowiązkiem ludzi kultury jest dbałość o wolność słowa, niezależność myślenia i stawianie najboleśniejszych tez. Márai przestrzega i wzywa do opamiętania i odpowiedzialności - mówi Przemysław Bluszcz, reżyser monodramu.
„Nadeszło Nowym Bizancjum, którego nie można oznaczyć na mapie, bo znajduje się naraz w Nowym Jorku, Warszawie, Budapeszcie, Florencji czy Berlinie... I to Nowe Bizancjum oczekuje na swoją chwilę, chwilę w której upadną sekretne bastiony europejskiej kultury, podstawowe pojęcia moralności rozmyją się w duszach ludzi i nic nie będzie znaczyć: moc danego słowa czy wyczucie proporcji."
„Znieważeni" to czwarta część cyklu Dzieło Garrenów. Główny bohater, a zarazem narrator Peter Garren, przenosi nas do Paryża lat trzydziestych. To tutaj słyszy w radio przemówienie Hitlera, którego glos odbiera jako zniewagę wobec całej kultury europejskiej. Przeczuwa w nim zapowiedź narastającego buntu mas, znaku, że do głosu doszli ludzie, dla których kultura nie ma już znaczenia.
Świetnie wyraził to José Ortega y Gasset: „...po raz pierwszy w Europie pojawia się typ człowieka, który nie chce nikomu przyznać racji a nie pragnie sam mieć racji, lecz po prostu jest zdecydowany narzucić swoje poglądy innym". Márai z przenikliwością opisuje zatem salony i ulice Paryża lat trzydziestych, przemiany w polityce i obyczajowości.
Powieść przenika wrażenie zbliżającego się nieuniknionego upadku kultury, utraty jej treści i sensu. Bohater Máraiego - Peter Garren, to pisarz, emigrant, humanista; wrażliwy, dociekliwy i prowokujący... Europejczyk.
