Dariusz Kosiński o sztuce aktorskiej

W zdecydowanej większości tekstów reformatorów teatralnych XX wieku aktorstwo stulecia wcześniejszego wykorzystywane było jako wzorcowy przykład negatywny. Przypisywano mu skłonności do gwiazdorstwa i popisów solowych, pogoń za efektem i poklaskiem publiczności, brak gustu i wyczucia piękna, oskarżając jednocześnie o "nieartystyczne" kopiowanie rzeczywistości i przesadną manieryczność. Czytając wypowiedzi na temat tego aktorstwa, odnieść można wręcz wrażenie, że przed Stanisławskim, Craigiem, Schillerem czy Copeau na scenach teatralnych Europy panowały chaos, bezguście i nieznośna zgrywa. Jak więc było możliwe, że właśnie teatr tamtego stulecia stworzył tak wielu aktorów, którzy przeszli do legendy i z którymi nikt w stuleciu następnym nie mógł się równać? Skoro był on tak okropny i nieartystyczny, skąd brali się Modrzejewska, Ristori, Kean, Rachel, Bernhardt i Duse, których ci sami reformatorzy wręcz wielbili i których uznawali często za wzorce własne?

"Czarna legenda" XIX-wiecznego aktorstwa i teatru jest w znacznej mierze ideologicznym i propagandowym produktem kolejnych pokoleń reformatorów, którzy potrzebowali wyraziście opisanego przeciwnika, by móc ustanowić własne znaczenie. Jest też produktem swoistej słabości teoretycznej i literackiej aktorów tamtego teatru, którzy zazwyczaj za nic mieli "literatów", uważając (słusznie zresztą), że nie potrzebują ich do niczego poza "reklamą", a scena to przestrzeń działania, nie pisarskiej elokwencji. Niestety to lekceważenie srodze się na wielkich aktorach zemściło, prowadząc do kampanii pomówień i przemilczeń, w efekcie której dziś raczej śmieszą niż budzą podziw, a ich umiejętności i zasady ich sztuki są (zwłaszcza w Polsce) jednocześnie zapomniane i pogardzane.

Celem wykładu będzie syntetyczne zaprezentowanie podstaw XIX-wiecznej sztuki aktorskiej, zarówno w wymiarze teoretycznym (kluczowe problemy estetyczne i ideowe), jak i w odniesieniu do praktyki. Wykorzystując i przypominając wieloletnie badania nad tym, co zostało z polskiego aktorstwa tej wspaniałej epoki, będę się starał pokazać, co tracimy, pomijając je milczeniem. Jestem bowiem przekonany, że choć w XX wieku uruchomiono mechanizm "kozła ofiarnego", by zamienić dawne bożyszcza w śmiertelnych wrogów, to w istocie jego ofiarą jest teatr dzisiejszy, pozbawiony nie tylko tradycji, ale nawet umiejętności formułowania podstawowych problemów rzemieślniczych.

29 listopada 2013 18:00

Piękne i prawdziwe. Sztuka aktorska "wieku pary, elektryczności i teatru" na przykładzie polskiej "epoki gwiazd"

Sala Kinowa

Wstęp wolny

Dariusz Kosiński - profesor w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Najważniejsze publikacje: "Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku..."(Kraków 2003), "Sceny z życia dramatu" (Kraków 2004), "Dramaturgia praktyczna" (Kraków 2005), "Polski teatr przemiany" "(Wrocław 2007), "Grotowski. Przewodnik" (Wrocław 2009), Teatra polskie. Historie" (Warszawa 2010), "Teatra polskie. Rok katastrofy " (Warszawa - Kraków 2013). Od stycznia 2010 dyrektor naukowy Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu.