Dedykowana misja kosmiczna

Agata Baumgart wygłaszając na Facebooku wprowadzenie do projektu przyznała, że od jedenastu lat cierpi na depresję. Z tego też powodu miała kłopot z tak zwanymi ruminacjami, czyli natrętnymi myślami, które utrudniały jej zasypianie i spowodowały bezsenność. Baugart odkryła wtedy istnienie relaksacyjnych filmów ASMR. Takie materiały wywołują przyjemne mrowienie głowy, szyi i innych obszarów ciała, obniżając poziom stresu i tempo bicia serca. Społeczność ASMR sięga po nie najczęściej tuż przed zaśnięciem.

Trzeba jednak przyznać, że tylko część ludzi odczuwa to zjawisko, a i wśród tej grupy te same bodźce mogą działać (bądź nie) w różny sposób na dane osoby. Pozostali ze zdezorientowaniem oglądają filmiki ASMR i zdarza się, że mylnie uznają zabawę w role czy wpisane w konwencję zaangażowanie narratorek bądź narratorów względem słuchaczy jako elementy gry o charakterze erotycznym, czasem wręcz odczuwając przy tym podniecenie. Część osób sięga po takie materiały właśnie w tym drugim celu. "Ale ludzie z ASMR nie używają tych dźwięków w celu stymulacji seksualnej. Niemniej ci, którzy nie doświadczają ASMR mogą - gdy oglądają filmy, na których osoby świadomie poruszają ustami i językiem w określony sposób - odczuwać podniecenie" - przyznała psycholożka i seksuolożka Mal Harrison w rozmowie dla "Cosmopolitan".

Należąc do grupy osób, które nie doświadczają ASMR (choć przyznam z pewnym wstydem, że głośne hałasy ciężkich maszyn drogowych zawsze mnie przyjemnie otępiają i pomagają się skupić na pracy) - miałem kłopot z odbiorem słuchowiska Dzieci Saturna. Pewne jego elementy odbierałem jako erotyczne, przez co słuchałem narratorki z rosnącym zakłopotaniem. Dlatego jestem przekonany, że to słuchowisko nie jest przeznaczone dla każdego odbiorcy. Jeśli jednak osoby mające na przykład problemy z bezsennością odkryją dzięki niemu istnienie ASMR i to, jak bardzo ma na nie pozytywny wpływ - czy cel eksperymentu Baumgart i Matlingiewicz nie zostanie osiągnięty?

Lot na księżyc Saturna

Słuchowisko ASMR "Dzieci Saturna" jest zapisem kosmicznego rejsu "na jedną z najpiękniejszych planet naszego układu słonecznego", odbytą na pokładzie Cassini Exploration Spacecraft. O nasze bezpieczeństwo dba Cassini (Aleksandra Matlingiewicz), przygotowując nas do startu i bawiąc podczas lotu. Nakłada na siebie rękawiczki "bardzo ciepłe, miękkie w dotyku", którymi nas dotyka: "wykonam teraz serię takich ucisków, zaczynając od okolic twoich oczu", a my słyszymy typowe dla nagrań ASMR szurania, tarcia, pyknięcia i tym podobne dźwięki, zarejestrowane przez czułe mikrofony binauralne.

"Szukasz czegoś pełnego przygód czy niezobowiązującego relaksu? Interesuje cię dystans międzygalaktyczny czy wolisz pozostać w układzie słonecznym?" - pyta Cassini. "Mogę także zaproponować ci rejs na jedną z najpiękniejszych planet naszego układu słonecznego. Nasz statek został wyposażony w jednoosobowe kabiny, które pozwolą ci poczuć się bezpiecznie i komfortowo. Dzięki temu nasza misja jest nie tylko eksploracją gazowego olbrzyma, ale stwarza doskonałe warunki do niezwykłej, wyciszającej podróży w głąb siebie" - dodaje i próbuje nas "uśpić" na czas lotu.

Słuchowisku towarzyszy zarejestrowana akcja sceniczna. Hostessa Cassini, ubrana w fioletowy kombinezon i... różowe, gumowe rękawiczki
pokryte złotymi elementami, dokonuje różnych działań przy stole pokrytym srebrzystym materiałem.

Podróż z bezpiecznym powrotem?

Po dotarciu na miejsce Cassini mówi: "Wybacz, że cię obudziłam, ale dotarliśmy do celu. Właśnie wylądowaliśmy na pierścieniach Saturna. Za chwilę przelecisz wzdłuż pierścieni Saturna. Zrobisz to już samodzielnie, bez mojego udziału. Jeżeli chcesz, możesz też skoczyć do serca planety. Jest zbudowana z gazów, więc nie musisz się obawiać upadku. Tak naprawdę to nie wiem, co wydarzy się później. Mogę cię jednak zapewnić, że wszyscy nasi podróżnicy bezpiecznie wrócili do domu".

W astrologii z cyklami Saturna związane jest występowanie u ludzi różnych negatywnych stanów. Stąd właśnie ta planeta symbolizuje też procesy psychiczne związane z doświadczeniem bólu. Artystki próbują odczarować postać Saturna jako Starego Diabła, pożerającego swych
potomków. Podróż, którą odbywamy w trakcie słuchania Dzieci Saturna, ma być metaforą zdobycia za cenę szczerości wiedzy o sobie, aby w ostateczności uzyskać w ten sposób wolność, wyzwolić się z cierpienia i myśli samobójczych.

W słuchowisku Cassini sugeruje nam zaprogramowanie snu, w którym stajemy się bohaterem powieści Arthura C. Clarke'a 2001: Odyseja kosmiczna. To osobliwy pomysł, bo astronauta David "Dave" Bowman w finale porzuca ludzkie ciało i metaforycznie decyduje się na śmierć, przeistaczając się w inny, kosmiczny byt. Jego los przypomina doświadczenie Freemana Lowella, bohatera filmu Silent Running, który podejmuje straceńczy lot przez pierścienie Saturna. To niedojrzały mężczyzna o osobowości zagubionego nastolatka, który odrzuca bezduszny i ściśle kontrolowany świat przyszłości, pozbawiony tak ukochanej przez niego natury i zwierząt. Lowell co prawda przeżywa, ale gdy zostaje odnaleziony przez misję ratunkową ostatecznie decyduje się na samobójstwo, wysadzając statek kosmiczny.

Jako słuchowisko podejmujące temat problemów psychicznych w konwencji science fiction, "Dzieci Saturna" niestety ustępują Robotowi Czarkowi, niezależnemu dziełu Kamila Szuszkiewicza - i to zarówno pod względem scenariusza, jak i precyzji realizacji. Głównym bohaterem tego słuchowiska z 2015 roku jest paranoik przekonany o tym, że jest robotem. Szuszkiewicz przygotował dość inwazyjną ścieżkę dźwiękową, a także kreatywnie wykorzystał syntezator mowy - to jego głosem mówi tytułowy Robot Czarek: "Wszyscy wiedzą. Moja żona wie. Młodsza córka nie wie. Starsza córka wie. Wszyscy inni wiedzą. Zerkają porozumiewawczo. (...) Rano. Sąsiedzi się kłócą, słyszę. Oni wiedzą, że ich słyszę. Nie wstydzą się. Muszę być dla nich miły. Tak mam napisane w kodzie".

"Miałam poczucie, że to strasznie głupie, że jestem taka smutna"

O wiele bardziej interesującą częścią projektu Dzieci Saturna jest strona internetowa o charakterze dokumentalnym, zbudowana w formie hipertekstu. Artystki przeprowadziły wywiad z osobami, które zgodziły się im opowiedzieć o doświadczeniach związanych z kryzysem zdrowia psychicznego. Te problemy pojawiły się u nich młodości - udało im się już z nimi poradzić, bądź nadal się z nimi zmagają. Zebrany materiał Baumgart i Matlingiewicz skonsultowały z pedagożką i specjalistką od suicydologii Lucyną Kicińską.

Opowieści poszczególnych bohaterek i bohaterów są na stronie graficznie przypisane do księżyców Saturna. Wędrując między tymi księżycami poznajemy losy osób poprzez odsłuchiwanie nagrań z ich relacjami z przeżywanych kryzysów. Fragmenty wywiadów opatrzone są hasztagami typu "relacje z innymi" czy "zaburzenia odżywiania". Dzięki nim możemy nie tylko poznawać doświadczenia jednej osoby, ale i śledzić punkty dla bohaterów wspólne. Na stronie internetowej mapa Saturna nadal ma księżyce znajdujące się "w budowie". Autorki traktują ten projekt jako rozwojowy i zapraszają do kontaktu, a także nadsyłania nagrań z własnymi opowieściami.

Artystki przygotowują też panel dyskusyjny. W jego trakcie opowiedzą o problemach i dylematach, które pojawiły się w trakcie realizacji projektu. Wydarzenie odbędzie się 1 czerwca na fanpage'u Sceny Roboczej.

___

"Dzieci Saturna" - słuchowisko ASMR i strona internetowa - Centrum Rezydencji Teatralnej Scena Robocza

Marek S. Bochniarz
kultura.poznan.pl