Fundacja Malta w Poznaniu - debata Helsińska: Wolność w sztuce

W debacie wezmą udział:

– Beata Chmiel – menedżerka kultury, specjalistka ds. komunikacji, współinicjatorka ruchu Obywatele Kultury;
– ks. Andrzej Draguła – dr hab. teologii, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, publicysta, autor książki „Bluźnierstwo. Między grzechem a przestępstwem";
– prof. Ewa Łętowska – profesor nauk prawnych, pierwsza Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku;
– Michał Merczyński – kulturoznawca, animator kultury, dyrektor i prezes zarządu Fundacji Malta

Sztuka bywa niepokorna, zaskakująca, prowokująca, zdarza się, że wywołuje niepokój i dyskomfort. Zachęca do zadawania pytań i wychodzenia poza utarte ramy i ścieżki, prowokuje debatę publiczną i kwestionuje zastany stan rzeczy.

Na wolność artystyczną składają się m.in. wolność tworzenia, rozpowszechniania i upubliczniania dzieł, swoboda wyboru metody i tematu, swoboda wyboru miejsca i formy działalności artystycznej, jak również swoboda podejmowania i prowadzenia działalności artystycznej. Wolność ta jest chroniona prawnie – przez Konstytucję (art. 73) oraz międzynarodowe konwencje (art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, art. 19 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych).

Nie jest to wolność nieograniczona, ale w praktyce właśnie granice dopuszczalności jej ograniczeń wywołują najwięcej kontrowersji. Z jednej strony spotyka się ograniczenia prawne, z drugiej naciski o charakterze politycznym lub finansowym, czyli tak zwaną „miękką cenzurę".

Jesienią 2018 roku Specjalna Sprawozdawczyni ONZ ds. praw kulturalnych profesor Karima Bennoune opublikowała raport, w którym zwróciła uwagę na wiele niepokojących zjawisk w Polsce, stwierdzając między innymi: „podejmowane w Polsce działania w kierunku ograniczenia finansowania oraz marginalizacji i uciszenia głosów sprzeciwu w kulturze i poglądów niezgodnych z historyczną i kulturową wizją obecnego rządu stanowią formę inżynierii kulturowej nastawionej na zmianę publicznego wizerunku Polski oraz przekształcenie i uproszczenie trudnej i złożonej historii tego kraju".

Jak ma się wolność artystyczna w Polsce po 1989 roku? Czy rok 2015 stanowi w jej historii istotną cezurę? Jakie są współcześnie najczęściej stosowane mechanizmy ograniczania tej wolności i jak możemy się przed nimi bronić? Czy prawo i sądy – ze swojej natury nieco konserwatywne – są w tej walce naszymi sojusznikami? Wreszcie – jak bardzo populizm zagraża wolności kultury? I czy jej obrona przez same środowiska artystyczne nie jest wodą na młyn populistów z ich antyelitarną retoryką? A może kulturze zagraża także postawa „anything goes"? Może jakieś nieprzekraczalne granice (tabu?) są jednak potrzebne?

Na te między innymi pytania postarają się odpowiedzieć uczestnicy naszej debaty wraz z publicznością, którą zapraszamy do aktywnego udziału. Na pewno przywołane zostaną głośne przykłady ingerencji w wolność ekspresji, takie jak niewypłacenie przyznanej dotacji Festiwalowi Malta czy odwołanie Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Profesora Pawła Machcewicza, ale też nie zabraknie głębszej refleksji nad stanem wolności ekspresji artystycznej pod nieustanną presją rynku i pogrążonej w kulturowych wojnach polityki.

Transmisja z debaty będzie dostępna na Facebooku Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.