Godzina ostrożności

Joanna Mastalerz, Marta Waldera, Anna Tomaszewska, Rafał Dziwisz, Tomasz Międzik. Czy ktoś z nich, pochylonych nad wierszami w niewielkim blasku lamp w kształcie poziomych walców, recytował ten początek wiersza buddyjskiego poety Nelsona Fostera "Śliwka Santa Rosa", początek i resztę, choćby to: "Nawet kwaśność skórki/ jest twoja nie po to, żebyś ją źle wymówił./ Te dzikie sylaby/ mknęły przez millennia, żeby tutaj/ owinąć miąższ/ spoczywający w twoich niezręcznych dłoniach"? Nie pamiętam.

Nie pamiętam, lecz nie ma to większego znaczenia. Chyba ważniejsze, że gdybym miał istotę pięknego tomu Czesława Miłosza "Wypisy z ksiąg użytecznych" oddać jednym cytatem, oddałbym ją właśnie tą frazą ze strony 59 - chłodną prośbą Fostera o ostrożność. Byłoby to zarazem sedno godzinnego seansu "Miłosz. Twarzą do Pacyfiku", który Mastalerz i Natalia Strzelecka ułożyły na kanwie "Wypisów..." - antologii ulubionych wierszy autora "Ziemi Urlo", wierszy wielu czasów, wielu stron świata, wielu języków. We wstępie Miłosz - by wyjaśnić, co porządkuje jego wybór - przywołał słowa Paula Cezanne\'a. "Ostatecznie czyż nie jestem człowiekiem? Cokolwiek robię, mam pojęcie, że to drzewo jest drzewem, ta skała skałą, ten pies psem. Natura nie jest na powierzchni, jest w głębi. Kolory wyrażają, na powierzchni, tę głębię. Pokazują korzenie świata". A także wspomina zachwyt Schopenhauera nad holenderskimi martwymi naturami, w których widać nie nachalną czułość malarza dla najmniej znaczących przedmiotów świata tego.

Seans Mastalerz i Strzeleckiej jest tym właśnie - seansem ostrożności, godziną uważności, czasem uważnego obchodzenia słowami rzeczy pozornie najtrywialniejszych, lekcją mówienia o nich na palcach, pisania szeptem, by nie spłoszyć ukrytej melodii śliwki, albo czegokolwiek innego. Rzeka, patyk, skóra kobiety, schody, drzwi, drzewo, masy obojętnego powietrza między Ziemią a Księżycem, pajęczyna w rogu werandy, białe żagle daleko od plaży, kolibry nad kwiatami, kawałek muru, cokolwiek. Jest tak, że w seansie ostrożności wszystko to - i sto innych nieruchomych drobin bądź ogromów - jakby nucić coś tajemnego zaczyna, gdy tylko cichną słowa czytanych wierszy. Jest tak, bo gdy pojawia się milczenie, albo gdy wersy dotykają szeptu - zaczyna falować muzyka.

Grzegorz Frankowski, Stefan Błaszczyński, Oleg Dyyak, Michał Nagy oraz EMAM. Oni i potężne ich instrumentarium: flety, instrumenty perkusyjne, akordeon, klarnet, kontrabas, klasyczna gitara, hinduska tabla i dumbak, pewnie też hinduski. Niczym wiersze, niczym czytanie wierszy - oni również są w swym graniu samą ostrożnością, uważnością, troską, by topornym dźwiękiem nie rozpruć łagodnego falowania całości. Bo również tym jest godzina Mastalerz i Strzeleckiej - falowaniem ciągłym, bez dziur, niespiesznym falowaniem zapętlonych, nicujących się wzajem słów i nut. Tym, a nie klasycznie jałową "rąbanką słowno-muzyczną", skleconą ku czci Noblisty. Tym: falowaniem, które ma hipnotyczny rytm, całkiem jak seanse spirytystyczne, elegijne zawodzenia, bądź niektóre sny uparte, powracające, noc w noc nie dające spokoju. Czy stąd się wzięła zdumiewająca cisza na widowni?

W każdym razie - w finale seansu zdawało się, że nie było w teatrze niczego, żadnej nieożywionej realności, w której nie dałoby się wyczuć cienia śpiewu gregoriańskiego, oraz nikogo na widowni, kto by w lot nie pojął finału wspomnianego na początku wiersza Nelsona Fostera. "Myśl o kolorowej śliwce/ dojrzewającej cały czas ku tobie,/ żebyś rozpoznał, że jest dobra/ tak jak komórka w twoim ciele -/ nabrzmiała, słodka, wilgotna/ i gotowa trwać albo zniknąć". Od ciebie do najlichszej rzeczy, co ją masz pod ręką, jest bardzo blisko, niepokojąco blisko. Trzeba tylko nauczyć się zostawiać rzeczy w spokoju. Choć przez moment niech są - jedynie sobie.