Grażyna Barszczewska (1947)

Aktorka teatralna, filmowa, telewizyjna, radiowa i kabaretowa, reżyserka teatralna i wokalistka.

Urodziła się 1 maja 1947 roku w Warszawie.

Grażyna Barszczewska ukończyła w 1970 roku Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Wtedy też, 9 listopada 1969, nastąpił jej sceniczny debiut – rola Dziewki dworskiej w spektaklu dyplomowym „Złota czaszka" Juliusza Słowackiego w reż. Jerzego Golińskiego w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego.

Przez kolejne dwa sezony występowała w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie. Zagrała tam m. in. w spektaklach „Czajka" Antoniego Czechowa (Nina Nikołajewna Zarieczna) w reż. Ireny Byrskiej (premiera 21 marca 1970), „Kordian" Juliusza Słowackiego (Wioletta) w reż. Ireny Babel (premiera 4 listopada 1970), „Dwa teatry" Jerzego Szaniawskiego (Lizelotta) w reż. Waldemara Krygiera (premiera 27 lutego 1971) i „Wieczór zbrodniarzy" José Triany (Baba) w reż. Jacka Grucy (premiera 6 kwietnia 1972).

Lata 1972-1983 spędziła w Teatrze Ateneum w Warszawie grając w kilku spektaklach m. in.„Kuchnia" Arnolda Weskera (Molly) w reż. Janusza Warmińskiego (premiera 15 kwietnia 1972) i w wielu spektaklach reżyserowanych przez teatralne znakomitości jak: Maciej Prus, Jerzy Grzegorzewski, Janusz Warmiński, Bogdan Hussakowski czy Ryszard Peryt.

Od 1983 roku jest aktorką warszawskiego Teatru Polskiego, z przerwą w latach 1995-1997, kiedy grała w zespole Wrocławskiego Teatru Współczesnego.

Występowała również w kabarecie Dudek Edwarda Dziewońskiego.

Barszczewska obdarzona była warunkami amantki, ujmowała swoją naturalnością. Na nowohuckiej scenie zagrała jeszcze m.in. Basię w „Krakowiakach i góralach" Wojciecha Bogusławskiego w reżyserii Jana Skotnickiego (1970), występowała w sztukach Tadeusza Różewicza reżyserowanych przez Lecha Komarnickiego, była Sekretarką w Kartotece (1971) i Kobietą w Świadkach albo naszej małej stabilizacji (1971).

Równocześnie zdobywała popularność występami w serialach telewizyjnych. Zagrała w popularnych filmach: „Dyrektorzy" w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego (1975) oraz w „Karierze Nikodema Dyzmy" w reżyserii Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego (1980), gdzie zagrała Ninę Ponimirską. Rola słodkiej Niny okazała się jedną z najważniejszych w jej komediowym dorobku.

W latach 80. Barszczewska zagrała m.in. w telewizyjnym filmie obyczajowym Bariery w reżyserii Mieczysława Popławskiego (1985) i subtelnym, psychologicznym „Aniele w szafie" Stanisława Różewicza (1987), gdzie wystąpiła razem z Jerzym Trelą.
Kolejne role filmowe otrzymała w drugiej połowie lat 80-tych. Wcieliła się w rolę pani Lawusseur w „Spowiedzi dziecięcia wieku" Alfreda de Musseta. Następnie zagrała pierwszoplanową rolę w komedii Roberta Glińskiego „Łabędzi śpiew" (1988).

Z powodzeniem godziła role lekkie i wdzięczne z kreacjami bardziej wieloznacznymi, w których pokazywała skomplikowaną psychologię swoich bohaterek. Tak było w przypadku sztuki Williama Gibsona „Dwoje na huśtawce" w reżyserii Kazimierza Kutza (1983) - historii miłosnych relacji dwojga trzydziestolatków poturbowanych przez życie. Barszczewska grała chorą, porzuconą tancerkę Gizellę, w roli Jerry'ego partnerował jej Roman Wilhelmi. Oboje stworzyli przejmujące kreacje.

W Teatrze Telewizji zagrała tragiczną postać starej kobiety, Anny Łazarskiej, w „Przerwanej podróży" Marii Nurowskiej w reżyserii Andrzeja Maja (1991). W kinie była poruszająca jako Barbara Zielińska, "Prezydentowa" w biograficznym filmie o Oli i Aleksandrze Watach – „Wszystko, co najważniejsze" w reżyserii Roberta Glińskiego (1992). W 1994 roku wystąpiła gościnnie w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu jako siostra Ratched w „Locie nad kukułczym gniazdem" Dale'a Wassermana. Przedstawienie reżyserował Jan Buchwald.

Dwa lata później powróciła do Czechowowskiego repertuaru. Zagrała Lubow Raniewską w „Wiśniowym sadzie" w reżyserii Andra Enukidze we Wrocławskim Teatrze Współczesnym.

Na deskach warszawskiego Teatru Polskiego Barszczewska zagrała w komediowej konwencji rolę Podstoliny w „Zemście" Aleksandra Fredry w reżyserii Andrzeja Łapickiego (1998). Kolejny raz udowodniła, że doskonale czuje się w scenicznej formie wyznaczonej przez Fredrowski rytm wiersza, kostium i typ postaci.

W roku 2000, Peter Kassovitz nakręcił w Polsce film, tragikomedię, o losach polskich Żydów pt. „Jakub kłamca". Obok Robina Williamsa (Jakob Heym) rolę Pani Frankfurter zagrała Grażyna Barszczewska.

Gościnnie grała też we współczesnym repertuarze komediowym i farsowym, m.in. w Teatrze Kwadrat wystąpiła jako Doris w „Po latach o tej samej porze" Bernarda Slade'a w reżyserii Wojciecha Kępczyńskiego (1998) i Julia Sterol w „Upadłych aniołach" Noela Cowarda w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego (2003).

W 2001 roku Barszczewska ponownie stworzyła świetny duet aktorski, tym razem z Henrykiem Machalicą w sztuce Toma Kempinskiego „Solo na dwa głosy". Premiera spektaklu w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego odbyła się w krakowskim Teatrze STU. Barszczewska zagrała w niej śmiertelnie chorą artystkę Jacklyn Depre. Właśnie za tę rolę i za spektakl odebrała nagrodę Fundacji Porozumienie bez Barier - MOTYL 2001. Została wyróżniona, wraz z Alfredem Andrysem - jak mówiła - duszą organizacyjną tego przedsięwzięcia, które polegało na obdarowaniu po każdym spektaklu, jednej niepełnosprawnej osoby wózkiem inwalidzkim. Akcja trwała przez 50 spektakli.

Pięć lat później wystąpiła w kolejnej sztuce rozpisanej na dwoje aktorów, tym razem był to „Przypadkowy człowiek" Yasminy Rezy w reżyserii Anny Kękuś przygotowany w warszawskim Teatrze Polskim. Partnerował jej Krzysztof Kołbasiuk. Grali dwoje obcych sobie ludzi, którzy przypadkowo spotykają się w przedziale pociągu. On był znanym pisarzem, ona czytelniczką od dawna podziwiającą jego prozę.

W roku 2009 aktorka zagrała w „Pornografii" Witolda Gombrowicza w reżyserii Andrzeja Pawłowskiego (Teatr Capitol w Warszawie), „Opowieści zimowej" Williama Szekspira w reżyserii Jarosława Kiliana (Teatr Polski w Warszawie), „Pani z Birmy" Richarda Shannona w reżyserii Anny Smolar (Teatr Polonia w Warszawie). Wystąpiła też w „Pasażerce" w reżyserii Davida Pountney'a (Teatr Wielki-Opera Narodowa w Warszawie). Stworzyła scenariusz do „Scen niemalże małżeńskich" Stefanii Grodzieńskiej, w spektaklu wcieliła się również w jedną z postaci. Aktorka powróci do sztuki kilka lata później, reżyserując ją dla Teatru Telewizji.

Wystąpiła ponadto na deskach Teatru Polskiego w Warszawie w spektaklach: „Burza" Williama Szekspira (2012, reż. Dan Jemmett), „Królowa Śniegu" Hansa Christiana Andersena (2014, reż. Tomasz Konina) oraz „Dziewczynki" Ireneusza Iredyńskiego (2015, reż. Bożena Suchocka).

Grywa również we współczesnych serialach filmowych, telewizyjnych oraz w telenowelach m. in. „Plebania", „Na dobre i na złe", „Niania", „Egzamin z życia", „Londyńczycy".

Stale występuje w Teatrze Polskiego Radia, z którym związana jest od roli Rozalii w słuchowisku „Grenadier filozof" Cypriana Godebskiego w reż, Romany Belczyk (premiera 11 kwietnia 1972). Spośród jej ostatnich ról w Teatrze Polskiego Radia, warto wymienić Strażnikową w „Złotej czaszce" Juliusza Słowackiego (2009, reż. Andrzej Seweryn), Panią Janinę w „Niekłamanym obliczu" Jana Piszczyka Jerzego Stefana Stawińskiego (2010, reż. Jan Warenycia), Panią von Motta w „Panu i słudze" (2010, reż. Andrzej Bart), Zenobię w „Czarach marach. Spółce z o. o." Rubi Birden (2013, reż. Adam Wojtyszko), Annę Kołłątaj w „Dwunastu przykazaniach seksualnych rewolucyjnego proletariatu" (2015, reż. Adam Bauman), Gejszę w „Gejszy" (2015, reż. Tadeusz Kijański), Panią w „Zegarku" Jerzego Szaniawskiego (2015, reż. Janusz Kukuła), Panią w „Pieszo" Sławomira Mrożka (2016, reż. Maciej Wojtyszko), Marię Konopnicką w spektaklu „Maria Konopnicka. Autobiografia" w reż. Janusza Kukuły (premiera 14 maja 2017) oraz Matkę w „Cudzie na Nowolipkach" Witolda Dąbrowskiego i Bogusława Plisz-Górala w reż. Andrzeja Mastalerza (premiera 20 maja 2017).
W Teatrze Polskiego Radia wykazuje się niebywałą pracowitością i płodnością artystyczną. Zagrała tam bowiem około 440 ról.

Kilkakrotnie przewodniczyła Jury Krajowego Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej - "Dwa Teatry". W tym samym roku zagrała w „Nightwatching" Petera Greenawaya. Wystąpiła również w filmach: „Nie opuszczaj mnie" w reżyserii Ewy Stankiewicz (2009), „Wygran"y Wiesława Saniewskiego (2011) oraz „Dniu kobiet" Marii Sadowskiej (2012).

Wydała także dwupłytowy album ze swoimi interpretacjami starych szlagierów – „Rozdane pocałunki".

W 2014 wyreżyserowała oraz zagrała w spektaklu Teatru Telewizji „Sceny niemalże małżeńskie" Stefanii Grodzieńskiej.

Jest żoną Alfreda Andrysa. Ma syna Jarosława Szmidta (1978), operatora filmowego.

Nagrody i odznaczenia:

1983 - wspólna nagroda dla realizatorów przedstawienia Dwoje na huśtawce Williama Gibsona w reżyserii Kazimierza Kutza w Teatrze Scena na Piętrze w Poznaniu, w tym dla Grażyny Barszczewskiej za rolę Gizeli podczas Szczecińskiego Tygodnia Kulturalnego;
1984 - nagroda Komitetu ds. Polskiego Radia i Telewizji za wybitne kreacje aktorskie w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia;
1988 - nagroda indywidualna przewodniczącego Komitetu ds. Polskiego Radia i Telewizji za kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia ze szczególnym uwzględnieniem ról w słuchowiskach współczesnych;
1999 - Wielki Splendor - nagroda Teatru Polskiego Radia;
2003 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
2007 - Złoty Mikrofon za "wszechstronność i wysoki kunszt aktorski w bogatym dorobku radiowym"; Srebrny Medal Gloria Artis-Zasłużony Kulturze;
2008 - Tytuł Mistrza Mowy Polskiej za "wzorcowe posługiwanie się słowem, nacechowane wartościami artystycznymi, pięknem zarówno słowa znaczącego jak słowa brzmiącego, tudzież za nieustanne pielęgnowanie zasad dykcji i wyrazistości wymowy scenicznej, czyli pieczołowitości w zakresie tradycyjnego kunsztu aktorskiego";
2009 - Nagroda gazety "Południe" za "pielęgnowanie kultury poprzez kreacje artystyczne i za działalność charytatywną";
2013 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury narodowej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej i działalności społecznej;
2015 – Nagroda "Invictus" w kategorii aktorka w plebiscycie 35-lecia Sceny na Piętrze w Poznaniu;
2017 – Nagroda im. Ireny Solskiej – przyznawana przez polską sekcję IATC/AICT (Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych).

Źródła: Culture.pl, E-teatr, FilmPolski.

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
2 maja 2023

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...