Hanuszkiewicz: reżyser obrazu

"Hanuszkiewicz" Muzeum Teatralne w Warszawie

W poniedziałek w Muzeum Teatralnym otwiera się wystawa poświęcona Adamowi Hanuszkiewiczowi. Przygotowali ją artyści współpracujący z reżyserem - Xymena Zaniewska i Mariusz Chwedczuk

Zaczęło się od "Apolla z Bellac". Ten spektakl Teatru Telewizji był początkiem 50-letniej wspólnej pracy Xymeny Zaniewskiej i Adama Hanuszkiewicza. Spotykali się nie tylko na planie telewizyjnym, ale także na deskach teatralnych całego kraju i za granicą. W latach 60. z Hanuszkiewiczem zaczął pracować także Mariusz Chwedczuk, prywatnie mąż Xymeny Zaniewskiej. Na otwieranej dziś wystawie w Muzeum Teatralnym zobaczymy jedenaście przełomowych w dorobku Hanuszkiewicza prac: z teatru telewizji i żywego planu. Wybrał je Wojciech Majcherek, teatrolog pracujący w TVP Kultura, autor scenariusza wystawy. Będą to m.in. "Balladyna" z Teatru Narodowego, "Kordian" z Teatru Powszechnego czy "Miesiąc na wsi" z Teatru Małego. 

We wszystkich przedstawieniach ogromną rolę grała scenografia (autorstwa Marcina Jarnuszkiewicza, Mariusza Chwedczuka i Xymeny Zaniewskiej): Balladyna wjeżdżała na scenę na motorze, Kordian mówił monolog na Mont Blanc, stojąc na drabinie, a w "Miesiącu na wsi" na scenie rosła żywa trawa i chodziły po niej psy. - "Miesiąc na wsi" to jedna z najważniejszych dla mnie prac - przyznaje Xymena Zaniewska. - Wychowałam się w domu dziadka, inżyniera rolnika, który administrował dobrami Tyszkiewiczów w Poznańskiem. Latem, w okolicy pałacu, kwitły rumianki. Jak one pachniały! Chciałam to przenieść na scenę. Technicy rozstawili na deskach podstawki przypominające blachy do pieczenia ciasta, wlali w nie trochę wody, posadzili trawę, kwiaty, ustawili drzewo i mieliśmy wiejskie lato. Reżyserzy z reguły boją się zwierząt na scenie, bo zabierają uwagę widzów od aktorów. Ale nasze labradory od razu wczuły się w role, towarzyszyły aktorom. 

Spektakl został zagrany kilkaset razy - wspomina Xymena Zaniewska. Xymena Zaniewska podkreśla, że Hanuszkiewicz to jeden z niewielu reżyserów, który dobrze rozumie się ze scenografami, bo docenia plastyczną stronę przedstawienia. - W Polsce jest przewaga kultury literackiej nad wizualną. To jest kraj pisarzy, poetów, niekoniecznie malarzy. W większości reżyserzy, z którymi pracowałam, rozmawiali o przeniesieniu wartości literackich dramatu - na scenę. A Adam operował obrazem, skrótem; mogłam mu powiedzieć: wiesz, widzę to w pluszu. I do niego to trafiało, mógł to sobie wyobrazić - dodaje Zaniewska.

Obite pluszem były dekoracje w "Panu Wokulskim" na podstawie "Lalki" Bolesława Prusa w Teatrze Powszechnym. Z kolei jednym z ulubionych scenograficznych zabiegów telewizyjnych Xymeny Zaniewskiej były fotosy. Powiększała zdjęcie na całą ścianę studia i kiedy "czarno-biała" kamera pokazywała aktora na tle czarno-białego zdjęcia np. wieży Eiffla, widz miał wrażenie, jakby scena rzeczywiście była kręcona w Paryżu - te dwa plany tak się przenikały.

- Adam nauczył nas wszystkiego o teatrze i telewizji, przez lata był głównym reżyserem w telewizji. Stworzył wiele wspaniałych programów, które powinny być dziś przypominane - uważa Xymena Zaniewska. Równocześnie z przygotowaniem wystawy w Muzeum Teatralnym jej autorzy wydali także album "Hanuszkiewicz" (finansowany przez Urząd Miasta Warszawy). Znajdziemy w nim zdjęcia ze spektakli oraz bogaty spis ról i przedstawień, które artysta reżyserował. Część z nich wzbogacona jest o fragmenty recenzji, przy innych podane są wydarzenia historyczne, które rozgrywały się w tym czasie. - To podsumowanie i przypomnienie należy się nie tylko Adamowi Hanuszkiewiczowi w 85. urodziny, ale też warszawiakom. Ważne jest, żeby wiedzieli, kto budował polską kulturę - mówi Xymena Zaniewska. Wystawę organizuje Fundacji Xymeny Zaniewskiej "Sztuka Polska" i Muzeum Teatralne w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej.

Wystawę "Hanuszkiewicz" można zwiedzać do 31 marca w Muzeum Teatralnym (plac Teatralny 3)

Izabela Szymańska
Gazeta Wyborcza Warszawa
19 stycznia 2009

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...