Jakób Hempiński (1749 - 1829)

Aktor teatralny.

Urodził się 23 lipca 1749 pod Poznaniem. Zmarł 11 września 1829 w Warszawie.

Uczył się w szkole jezuickiej we Wschowie. Od ok. 1768 pracował jako pisarz w kancelarii księcia Sułkowskiego w Rydzynie; występował także w teatrze dworskim, wyróżniając się w komediach Franciszka Bohomolca. Po przeniesieniu zespołu rydzyńskiego do Warszawy debiutował w 1774 w warszawskim Teatrze Narodowym antrepryza (prywatne przedsiębiorstwo teatralne) Sułkowskich w epizodycznej roli w komedii "Małżeństwo z kalendarza". W teatrach warszawskich występował stale do 1781. Początkowo grał tylko role drugorzędne.

Wojciech Bogusławski tak opisał ten okres: "Hempiński mając zawsze przed sobą silnego wtedy przez opinią rywala, Świerzawskiego, ledwo do pomniejszych ról pacholików, masztalerzy i tym podobnych mógł się docisnąć. Szczęściem dla niego przełożono kilka sztuk, w których dwóch waletów mają prawie równie znaczące role, jakimi były "Przeszkoda nie przewidziana" i inne, albo takie, w których przeciwnik jego inną główną rolą zajęty, zostawiał mu pole popisania się w roli waleta, jako to "Bliźnięta", "Świętoszek" i tam dalej, podały mu sposobność i doskonalenia swojej zdatności, i mocniejszego publiczności przekonania o wrodzonym jego talencie".

Na początku 1781 Hempiński występował w zespole Agnieszki i Tomasza Truskolaskich we Lwowie, potem wrócił do Warszawy. W 1784 wyjechał wraz z Wojciechem Bogusławskim do Grodna, a w 1785 do Dubna. Od końca 1785 do 1790 występował w Wilnie; należał wówczas wraz z Bogusławskim i Salomeą Deszner do spółki kierującej teatrem, zajmował się także wychowaniem młodzieży aktorskiej. W 1790 wrócił do Warszawy, gdzie występował kolejno w Teatrze Narodowym (1790-94), w zespole B. Tuczempskiego (1794-95), A. i T. Truskolaskich (1796-99) i znowu w Teatrze Narodowym pod kierownictwem Wojciecha Bogusławskiego (od jesieni 1799 do kwietnia 1814).

Od 1807 występował tylko sporadycznie, pracując także jako kasjer i nadzorca wejść na widownię. W 1810 został wpisany na listę aktorów wysłużonych i odtąd wcale nie występował. 11 kwietnia 1824 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia działalności artystycznej (był to pierwszy jubileusz w Teatrze Narodowym); jednak nawet z tej okazji nie wystąpił na scenie.

Należał do najwybitniejszych aktorów swego czasu. "Mylnie uprzedzony - jak pisze Bogusławski - o niezgrabności swojej postaci ciała" Hempiński przyjmował początkowo tylko takie role, w których mógł wystąpić w ubiorze polskim. W stroju francuskim ukazał się po raz pierwszy w komedii "Amant, autor i sługa". Obdarzony wrodzoną vis comica i wyrazistą mimiką grał role charakterystyczne, takie jak: Prostaczkiewicz "Mieszczanin szlachcicem", Fircyk "Fircyk w zalotach", Krętosz "Balik na kredyt", Szerepeta "Kulig", Ekonom "Nienawiść ludzi i żal", Pedrillo "Pustelnik na wyspie Formentera", Adwokat "Indianie w Anglii", Frontyn "Bigos hultajski", Ksiądz "Rozbójnicy", Postylion "Zoe". Zasłynął jako Figaro w "Cyruliku sewilskim" (1779) oraz w "Weselu Figara" (Wilno 1786). W Wilnie występował ponadto w operach - choć nie znał nut i uczył się tylko ze słuchu - śpiewając następujące partie: Paniotta "Fraskatanka", Lumaka "Szkoła zazdrosnych", Kowal "Miłość rzemieślnicza", Don Lopez "Wyspa Alcyny".

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
23 lipca 2022

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...