Jan Dębski (1894 - 1966)

Aktor, teatralny, filmowy, telewizyjny i radiowy.

Urodził się 31 sierpnia 1894 w Warszawie, zmarł 1 czerwca 1966 w Ciechocinku.

Właściwie Ajchenblat. Był synem Rufina i Barbary Ajchenblatów, mężem Stanisławy Zofii Dębskiej. Uczył się w Warszawie, gdzie ukończył wyższą szkołę handlową, a następnie Kursy Wokalno-Dramatyczne Haliny Hryniewieckiej.

Debiutował w 1918 w Warszawie w teatrzyku Sfinks, gdzie grał od marca do lipca tego roku; sezon 1918/19 prawdopodobnie spędził w warszawskim Teatrze im. Staszica. W sezonie 1919/20 występował w Teatrze Polskim w Wilnie; grał m.in. Jaśka ("Wesele"), Urlopnika ("Sędziowie"). W sezonie 1920/21 występował w Teatrach Miejskich w Łodzi i z nim w maju 1921 we Włocławku. W 1921 był także krótko w teatrze wojskowym w Grodnie. W sezonie 1921/22 grał na scenach Towarzystwa Teatrów Stołecznych, m.in. wiosną 1922 w Teatrze Komedia. W sezonie 1922/23 pracował w Teatrze Polskim w Katowicach.

W latach późniejszych pracował stale w Warszawie w biurze, a na scenę wracał dorywczo. Występował m.in. w pierwszej połowie 1924 w warszawskim Teatrze Polskim, gdzie grał np. Muzyka ("Żywy trup"), Pasztetnika i Natręta ("Cyrano de Bergerac").

W październiku 1925 z aktorami warszawskimi w Kaliszu, w pierwszej połowie 1927 w Teatrze Mignon, w sezonie 1935/36 w Teatrze Kameralnym, a 1936/37 znowu w Teatrze Polskim; współpracował też z Redutą oraz Teatrem Narodowym i Nowym (np. w sezonie 1938/39). W okresie okupacji niemieckiej pracował w przedsiębiorstwie budowlanym w Warszawie, a po powstaniu warszawskim, wysiedlony ze stolicy, w zarządzie Głównym ZASP-u w Krakowie (opiekował się wracającymi z obozów kolegami). W 1947-50 pracował jako kierownik księgowości w Centrali Produktów Naftowych w Warszawie. W 1950 wrócił na scenę; od 1 lipca tego roku został zaangażowany do Teatru Nowej Warszawy i pozostał w nim do 31 I 1953. Zagrał tam m. in. w spektaklu „Zaczyna się Nowy Rok" (Murarz III) Jana Brzechwy, reżyseria Klima Krymkowa (premiera 27 grudnia 1950) oraz „O grajku i królewnie żabie" Jadwigi Chamiec (Dworzanin) w reżyserii Zbigniewa Koczanowicza (premiera 21 czerwca 1952).

Od 1 II do 31 III 1953 należał do zespołu Teatru Domu Wojska Polskiego. Zagrał tam Księdza w spektaklu „Stefan Czarniecki i ..." Kazimierza Korcellego w reżyserii Ludwika René (premiera 22 października 1952).

W sezonie 1953/54 współpracował z warszawskim ARTOS-em.

Od 1 maja 1954 do 30 września 1955 występował w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Zagrał tam w spektaklu „Dom na Twardej" Kazimierza Korcellego (Poraj) w reżyserii Zbigniewa Koczanowicza (premiera 22 lipca 1954) i Tobiasza w „Gwałtu, co się dzieje!" Aleksandra Fredry w reżyserii Stanisława Milskiego (premiera 9 marca 1955), a w sezo nie 1955/56 w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu „Rozbity dzban" (Jan Kałuża) Heinricha von Kleista w reżyserii Malwiny Szczepkowskiej (premiera 23 listopada 1955).

Na sezon 1956/57 zaangażował się do Teatru Estrada (od 1957 pn. Teatr Komedia) w Warszawie i w jego zespole pozostał do 1962, to jest do przejścia na emeryturę; w sezonie 1962/63 jeszcze tu dogrywał. Zarówno w okresie międzywojennym, jak i po II wojnie światowej, występował przede wszystkim w rolach epizodycznych. W latach sześćdziesiątych w Teatrze Komedia uczestniczył w spektaklach: „Jim i Jill" Greya Clifforda i Greatrexa Newmana (Zawiadowca stacji) w reżyserii Kazimierza Pawłowskiego (premiera 27 stycznia 1957), „Daj buzi Kate" Samuela Spewacka (Portier) w reżyserii Jerzego Rakowieckiego (premiera 14 września 1957), „Pan Damazy" Józefa Blizińskiego (Jan) w reżyserii Wiktora Biegańskiego (premiera 10 stycznia 1959), "Królowa przedmieścia" (Walenty) w reżyserii Jerzego Rakowieckiego (premiera 22 października 1959). Grał też m. in.: Chłopa z rogami ("Złoty cielec"). Nieśmiałowskiego ("Klub kawalerów"), Filipa ("Dożywocie"), Lisiewicza ("Pan Geldhab"), Tobiasza ("Gwałtu, co się dzieje").

Jerzy Rakowiecki wyreżyserował "Królową przedmieścia" także do Teatru Polskiego Radia, gdzie Jan Dębski zagrał podobnie jak w Teatrze Komedia - Stróża Walentego (premiera 17 kwietnia 1960).

W początkach Teatru Telewizji zagrał także w spektaklu „One dwie i on jeden" w reżyserii Czesława Szpakowicza (1958).

Wziął udział w realizacjach filmowych: „Geniusz sceny" w reżyserii Romualda Gantkowskiego (1938) oraz „Zamach" w reżyserii Jerzego Passendorfera (1958).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980, FilmPolski, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
1 czerwca 2022
Portrety
Jan Dębski

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...