Jan Frycz (1954)

Aktor teatralny, filmowy, telewizyjny, radiowy i dubbingowy.

Urodził się 15 maja 1954 w Krakowie.

Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Ludwika Solskiego w Krakowie w 1978. W latach 1989–2006 był aktorem Teatru Starego w Krakowie. Od 2006 jest aktorem Teatru Narodowego w Warszawie. W latach 80. i później stworzył wiele docenionych przez krytykę i publiczność ról w przedstawieniach m.in. Krystiana Lupy, Jerzego Grzegorzewskiego i Jerzego Jarockiego. Równie dobrze czuje się w repertuarze klasycznym, co eksperymentalno-awangardowym.

Jest jednym z najbardziej aktywnych i najpopularniejszych polskich aktorów początku XXI wieku.

W teatrze zadebiutował w 1978 roku rolą Edmunda w Damach i huzarach Aleksandra Fredry w reżyserii Mikołaja Grabowskiego na deskach krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego.

Po studiach należał do zespołu scen warszawskich: Teatru Narodowego (1982-1983) oraz Teatru Polskiego (1983-1984). Od 1984 do 1989 roku był aktorem Teatru im. Słowackiego w Krakowie, a w 1989 roku związał się z Teatrem Starym. W 2006 roku przeszedł do Teatru Narodowego w Warszawie. W 2007 roku zagrał tragikomiczną postać Iwana Nikołajewicza Zachedryńskiego w „Miłości na Krymie" Sławomira Mrożka w reżyserii Jerzego Jarockiego. Reżyser, za zgodą autora sztuki, nieco zmodyfikował dramat konkretnie pod tę inscenizację.

Przez wielu recenzentów i krytyków teatralnych uważany jest za jednego z najwybitniejszych aktorów swojego pokolenia. W swoim bogatym dorobku ma wiele ról z rosyjskiej klasyki, m.in. Pieriedonowa w Małym biesie Sołoguba (1985), Astrowa w Wujaszce Wani (1993) i Wierszynina w Trzech siostrach (2001) Antona Czechowa, Pozdnyszewa w Sonacie kreutzerowskiej Lwa Tołstoja (1998). U Krystiana Lupy zagrał Iwana w Braciach Karamazow Fiodora Dostojewskiego (1990 i 1999) oraz Poncjusza Piłata w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa (2002).

Z Lupą współpracował zresztą wielokrotnie. Zagrał w jego Nadobnisiach i koczkodanach Witkacego (1977), Malte albo tryptyku marnotrawnego syna według prozy Rilkego (1991) i – przede wszystkim – w Lunatykach. Eschu, czyli Anarchi Brocha (1995), gdzie zdaniem wielu recenzentów stworzył jedną z najlepszych ról w całej swojej karierze.

Wystąpił również w klasyce literatury polskiej (m.in. Sawa w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego, 1992; ksiądz Piotr w Dziadach Adama Mickiewicza 1995) oraz światowej (m.in. Lear w Królu Learze Williama Szekspira 2000; Mozart w Amadeuszu Petera Shaffera; Adrian Leverkuhn w Doktorze Faustusie Thomasa Manna).

Aktor pojawia się również w Teatrze Telewizji. Grał w przedstawieniach m.in. Kazimierza Kutza (Astrow w Wujaszku Wani, 1994), Andrzeja Domalika (Mikołaj w Płatonowie Czechowa, 1992), Laco Adamíka (Edyp w Królu Edypie Sofoklesa, 1992), Jana Englerta (Hamlet w „Hamlecie" 1985, Iwanow w Iwanowie, 1995; Marek Antoniusz w Juliuszu Cezarze, 2005) czy Krystyny Jandy (Gilles w Małych 

W filmie zadebiutował w Dagny (1976) Haakona Sandøy. W drugiej połowie lat 70. i w latach 80. skupił się głównie na pracy w teatrze, w filmie grywał niewiele, najczęściej role epizodyczne. Pamiętane role z tego okresu to: infantylny, egoistyczny uwodziciel w Zielonej miłości (1978) Stanisława Jędryki, brutalny ubek w Wiernych bliznach (1981) i słaby dorobkiewicz w Wielkim Szu (1982) Sylwestra Chęcińskiego.
Najciekawsze i najbardziej doceniane role filmowe stworzył w latach 90. i później. Grywał bohaterów bardzo różnego typu. Najbardziej wyraziste kreacje Frycza to postaci skupionych, tłumiących emocje neurotyków. Uznanie przyniosła mu odważna rola egzaltowanego, wypalonego homoseksualisty w Egoistach (2000) Mariusza Trelinskiego, a także zagubionego na granicy snu i rzeczywistości przedwojennego inteligenta w Pożegnaniu jesieni (1990) również Trelińskiego, zdesperowanego partyzanta w Tam i z powrotem (2001) Wojciecha Wójcika, pułkownika, który w czasie II wojny światowej popada w depresję i nie może dalej walczyć w Pornografii (2003) Jana Jakuba Kolskiego, despotycznego ojca w Pręgach (2004) Magdaleny Piekorz oraz – ostatnio – makiawelicznego adwokata w Bezmiarze sprawiedliwości (2006) Wiesława Saniewskiego. Popularność zdobył dzięki postaci amanta w Damie kameliowej (1994) Jerzego Antczaka.
Bardzo często pojawia się na drugim planie i w epizodach, w produkcjach zarówno ambitnych (Jerzy w Spisie cudzołożnic Jerzego Stuhra, Jefimow w Łagodnej Trelińskiego, malarz Jeremi w Dwu księżycach Andrzeja Barańskiego, komendant w Czarnych słońcach Zalewskiego), jak i tych przeznaczonych dla masowego widza (mąż Judyty w Nigdy w życiu!, Bobicki w Zakochanych, nierozgarnięty bandyta w To ja, złodziej, producent disco polo w Kochaj i rób co chcesz). Nie unika seriali, chociaż konsekwentnie rezygnuje z gry w długich tasiemcach i operach mydlanych.

Jan Frycz jest w trzecim związku małżeńskim, ma sześcioro dzieci z pierwszego i drugiego małżeństwa. Córkami są aktorki Gabriela Frycz i Olga Frycz.

Odznaczenia i nagrody:
1980 - Wrocław - XXI FPSW - wyróżnienie za rolę Madana w przedstawieniu "Sto rąk, sto sztyletów" Jerzego Żurka w Teatrze im.Juliusza Słowackiego w Krakowie
1986 - Nagroda przewodniczącego Komitetu d/s PRiTV za osiągnięcia w Teatrze TV
1990 - Nagroda im.Aleksandra Zelwerowicza za rolę w przedstawieniu "Opis obyczajów..." ks. Jędrzeja Kitowicza w Teatrze STU i rolę Iwana w "Braciach Karamazow" Fiodora Dostojewskiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1991 - Kalisz - XXI KST - nagroda główna (zespołowa) za rolę w przedstawieniu "Opis obyczajów..." wg ks. Jędrzeja Kitowicza w Teatrze STU w Krakowie
1996 - II Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej -nagroda za rolę Witkacego-Walpurga w przedstawieniu "Grzebanie" Jerzego Jarockiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1998 - Rzeszów - XXXVII RST - zwycięstwo w plebiscycie publiczności za rolę Pozdnyszewa w "Sonacie Kreutzerowskiej" wg Lwa Tołstoja (Teatr im.Juliusza Osterwy w Lublinie i Teatr STU w Krakowie)
1998 - Gorzów Wlkp.- XVI GST - nagroda im.Byrskich za rolę Pozdnyszewa w przedstawieniu "Sonata Kreutzerowska" wg Lwa Tołstoja (Teatr im.Juliusza Osterwy w Lublinie i Teatr STU w Krakowie), (ex aequo z Joanną Szczepkowską)
1999 - Złota Maska (Kraków)
2001 - Kalisz - XLI KST - nagroda za rolę tytułową w przedstawieniu "Król Lear" Williama Shakespeare'a w Teatrze Nowym w Łodzi
2003 - Gdańsk - XXVIII FPFF - nagroda za drugoplanową rolę męską - za rolę Siemiana w filmie "Pornografia"
2004 - Orzeł - Polska Nagroda Filmowa za najlepszą drugoplanową rolę męską - za rolę Siemiana w filmie "Pornografia"
2005 - Orzeł - Polska Nagroda Filmowa za najlepszą drugoplanową rolę męską - za rolę Andrzeja Winklera w filmie "Pręgi"
2005 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy artystycznej
2006 - Sopot - VI Festiwal Teatru PR I Teatru TVP - nagroda za rolę Marka Brutusa w przedstawieniu Teatr TV "Juliusz Cezar" Williama Shakepseare'a
2007 - Sopot - VII Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - wyróżnienie aktorskie za rolę Harry'ego w spektaklu "Kolekcja" w reżyserii Marcina Wrony
2008 - Batumi (Gruzja) - III Międzynarodowy Art House - Nagroda za rolę w filmie "Bezmiar sprawiedliwości"
2011 - Sopot - Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - Grand Prix dla widowiska "Kontrym" - nagroda za rolę Bolesława Kontryma "Żmudzina"
2013 - Sopot - XIII Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - Grand Prix za przedstawienie "Tango" (za rolę)
2014 - Sopot - XIV Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" - nagroda za rolę Iwana Nikołajewicza Zachedryńskiego w przedstawieniu "Miłość na Krymie"
2015 - Warszawa - XXXV Warszawskie Spotkania Teatralne - najlepszy aktor według serwisu Teatr dla Was
2015 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze

Źródła: FilmPolski, Wikipedia, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
16 maja 2021
Portrety
Jan Frycz

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...