Jerzy Stuhr (1947-2024)

Jerzy Stuhr urodził się w Krakowie, jednak dzieciństwo i młodość spędził w Bielsku-Białej. Jego ojciec, Tadeusz, był prokuratorem, a matka, Maria, pracowała jako księgowa w Teatrze Lalek Banialuka. Już jako licealista Jerzy dorabiał, sprzedając bilety na spektakle, co było jego pierwszym kontaktem z teatrem. Rodzina Stuhrów miała korzenie austriackie – pradziadek Jerzego, Leopold, osiedlił się w Krakowie pod koniec XIX wieku, gdzie prowadził restaurację przy Rynku Podgórskim.

Po ukończeniu III Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Bielsku-Białej, Jerzy Stuhr rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1970 roku. Następnie kontynuował edukację na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, kończąc ją w 1972 roku.

Już w trakcie studiów był związany z krakowskim Teatrem STU, a po dyplomie rozpoczął współpracę ze Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej. Pracował tam jako aktor i reżyser przez wiele lat, współtworząc najważniejsze spektakle tego okresu. Jerzy Stuhr zadebiutował na scenie rolą Belzebuba w ,,,Dziadach'' Adama Mickiewicza w reżyserii Konrada Swinarskiego. W teatrze współpracował z wybitnymi reżyserami, takimi jak Jerzy Jarocki i Andrzej Wajda, występując w klasykach rosyjskich (Czechow, Gogol, Dostojewski) oraz w sztukach Szekspira.

W filmie zyskał popularność dzięki współpracy z Krzysztofem Kieślowskim, występując w takich produkcjach jak ,,Blizna'' (1976), ,,Amator'' (1979), ,,Dekalog X'' (1988) i ,,Trzy kolory: Biały'' (1994). Do jego najbardziej rozpoznawalnych ról należą Max w kultowej komedii,, Seksmisja'' (1984) Juliusza Machulskiego oraz postać Osła, którego dubbingował w polskiej wersji językowej trylogii ,,Shrek''.

W 1985 roku Jerzy Stuhr zrealizował swój słynny monodram „Kontrabasista" (na podstawie tekstu Patricka Süskinda), który okazał się ogromnym sukcesem i był grany przez wiele lat, także za granicą. Spektakl ten był symbolem jego artystycznej samodzielności – sam go wyreżyserował i zagrał, a scenariusz przetłumaczył.

W 1995 roku zrealizował swój pierwszy film fabularny ,,Spis cudzołożnic'' na podstawie powieści Jerzego Pilcha. Kolejne jego filmy, takie jak ,,Historie miłosne'' z 1997 roku, ,,Duże zwierzę'' z 2000 roku i ,,Pogoda na jutro'' z 2003 roku, zdobyły uznanie krytyków i publiczności.
Choć kojarzony głównie z filmem i teatrem, Jerzy Stuhr pojawiał się również w telewizji. Występował m.in. w: spektaklach Teatru Telewizji, m.in. w „W małym dworku", „Wujaszku Wani", „Emigrantach" i „Zbrodni i karze".

Był też związany z Teatrem Polskiego Radia gdzie nagrał kilakaście słuchowisk takie jak ,,Buty fordansera'' Stefana Otfinowskiego (1971) w reżyserii Romany Belczyk, ,,Bolesław Śmiały''Stanisława Wyspiańskiego (1973) w reżyserii Romany Belczyk, ,,Kordian Warszawski'' Juliusza Słowackiego (2015) w reżyserii Mariusza Malca czy ,,Tam, gdzie rosną poziomki'' Ingmara Bergmana w reżyserii Mariusza Malca.
Od 1990 do 1997 roku, a następnie ponownie od 2002 roku, pełnił funkcję rektora krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W 1994 roku uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych.

W latach 2000. nagrał serię audiobooków z baśniami Hansa Christiana Andersena na zlecenie wydawnictwa Media Rodzina. Współpracował z RMF FM przy kampanii „Prawda czy fałsz?" oraz czytał ,,Przygody dobrego wojaka Szwejka''. Został członkiem rady programowej radia RMF Classic.

W 2007 roku miał również epizodyczną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie ,,Korowód''. W 2014 wraz ze swoim synem Maciejem Stuhrem zagrał w filmie ,,Obywatel'', którego był także reżyserem.

Wielokrotnie zabierał głoś w kwestiach społecznych i politycznych, a także działał na rzecz organizacji społecznych i charytatywnych.
Warto pamiętać, że Jerzy Stuhr był również autorem książek, w których dzielił się refleksjami na temat życia, sztuki i rodziny. Do jego publikacji należą m.in. „Stuhrowie. Historie rodzinne'' oraz ,,Ucieczka do przodu!''.

Jerzy Stuhr zmarł 9 lipca 2024 roku w Krakowie w wieku 77 lat. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 lipca 2024 roku w kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, a artysta został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

Jerzy Stuhr był żonaty z Barbarą, z którą miał dwoje dzieci, w tym syna Macieja Stuhra, znanego aktora i satyryka. Rodzina odgrywała ważną rolę w jego życiu, co często podkreślał w wywiadach i publikacjach.

Nagrody:
1979 – Brązowe Lwy Gdańskie 6. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dla najlepszego aktora.
1987 – Brązowe Lwy Gdańskie 12. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą rolę drugoplanową.
1988 – Nagroda Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego przyznana w ramach nagrody im. Stanisława Ignacego Witkiewicza za popularyzację polskiej kultury teatralnej za granicą.
1994 – Nagroda Specjalna Jury 19. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film ,,Spis cudzołożnic''.
1995 – Nagroda Miasta Krakowa.
1997 – Złote Lwy 22. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film ,,Historie miłosne''.
1997 – Paszport „Polityki"
1999 – Nagroda Specjalna Jury 24. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film Tydzień z życia mężczyzny.
2005 – Orzeł – nagroda za najlepszą drugoplanową rolę męską za film ,,Persona non grata''
2007 – Nagroda za najlepszy scenariusz 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film ,,Korowód''
2008 – Złota Kaczka, dla najlepszego aktora komediowego stulecia

2012 – Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry – Sopot 2012" za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji (razem z Anną Seniuk)
2012 – Złote Berło, nagroda Fundacji Kultury Polskiej za „wspaniałe dzieła teatralne i filmowe, przejmujące i porywające kreacje aktorskie oraz refleksyjną i niebanalną memuarystykę".
2012 – Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura.
2014 – Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktora NieZwykłego na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu
2014 – Nagroda Specjalna Jury 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni za film ,,Obywatel''
2017 – Mocny Solanin na 9. Solanin Film Festiwal 2017 za „walkę o przyzwoitość, szlachetność i dobro zarówno na scenie, jak i w codziennym życiu.''.
2018 – Orzeł 2018 za osiągnięcia życia.

Źródła: Wikipedia, Culture.pl, Encyklopedia Polskiego Teatru