Jesień w teatrze

Głównie dzięki nauczycielom organizującym kulturalne wycieczki, widownie ponownie wypełni gwar najmłodszych odbiorców i ciekawość, którą trudno nasycić w dobie tik toka. Warto zwykłe dni tygodnia zaczarować magią teatru i sprawić, by pierwsze dziecięce wizyty zaowocowały w przyszłości świadomym wyborem wytrawnego widza. Trudne to zadanie dla twórców, ale do wykonania. Przykładem podjęcia tego wysiłku i szukania drogi do nowego odbiorcy jest Międzynarodowy Kongres Sztuk Performatywnych dla Dzieci i Młodzieży S·PLOT w Łodzi, który ma zainspirować do międzynarodowej debaty na temat przyszłości teatru właśnie dla młodego widza. Jak twierdzą organizatorzy „Na pytanie jak go definiować, tworzyć i badać, odpowiedzi szukać będzie kilkudziesięciu ekspertów z Polski, Wielkiej Brytanii, Indonezji, Meksyku, Serbii, Holandii czy Brazylii. Wszystko po to, by w Łodzi powstał nowoczesny i wartościowy festiwal teatralny dla najmłodszych. S·PLOT Międzynarodowy Kongres Sztuk Performatywnych dla Dzieci i Młodzieży, organizowany w dniach 8–11 października przez Teatr Pinokio w Łodzi to zapowiedź nowego festiwalu, którego pierwsza edycja ma się odbyć w przyszłym roku."

Nie tylko teatry dziecięce myślą o młodym widzu. Analizując oferty łódzkich teatrów obserwujemy zaangażowanie artystów w kształtowanie estetyki, wrażliwości i umiejętności zainteresowanych młodych odbiorców sztuki teatralnej np. w łódzkim Teatrze Muzycznym. Jedną z propozycji jest zespół wokalny Totalna Bemolka dla dzieci od lat 10 działający pod opieką Emilii Klimczak-solistki tej sceny. W teatrze odbywają się także warsztaty aktorskie „Ale Kanał!" dla trzech grup wiekowych: 8-11 lat (prowadzenie: Anna Maszewska), 12-14 lat (prowadzenie: Michał Jóźwik) oraz 15+ (prowadzenie: Joanna i Szymon Nygard -NYGARD Studio). W ramach projektu „O-twórz teatr" edukatorzy i pedagodzy teatru tworzą sprzyjające warunki dla rozwoju teatralnej pasji u młodego odbiorcy. Warto popularyzować takie inicjatywy, bo chociaż kandydatów na artystów jest wielu, a programy typu talent show cieszą się niesłabnącym napływem strumienia castingowych uczestników, to np. fantastyczne warsztaty dla dzieci i młodzieży zorganizowane w minionym sezonie w ramach festiwalu OFF-Północna mogłyby przyciągnąć większą liczbę uczestników zainteresowanych aktorstwem, a takich przecież nie brakuje. Istnieje więc potrzeba być może dotarcia z informacją do szkół, w tym o profilach artystycznych, które mogłyby wesprzeć instytucje kultury w zaangażowaniu młodych ludzi w świat teatru, co zresztą zawsze czyniły.

Edukacja i kultura stanowią parę nierozłączną, a wkład szkoły, a zatem nauczycieli w popularyzowanie sztuk wszelakich jest nie do przecenienia. Miałam przyjemność zaobserwować warsztaty aktorskie podczas festiwalu OFF-Północna i porozmawiać z instruktorami i uczestnikami. Młodzi pasjonaci uczyli się pod doświadczonym okiem Szymona Nygarda ruchu scenicznego, zrozumieli, jak sami przyznali wraz z instruktorem wagę gestów, pracy głosem i nieśpiesznej uważności, cierpliwości i gotowości aktorskiej. „Hasło festiwalu to jest siła jednostki i to był punkt wyjścia" mówi Szymon Nygard. Młodzież wspominała o systemie szkolnym, odrzuceniu, o trendach, którym nie zawsze chcą się poddawać. Instruktor stworzył bezpieczne warunki i atmosferę, aby młodzi ludzie mogli się otworzyć i podać przykłady, kiedy jednostka nie czuje się silna. Grupa w swojej etiudzie podjęła tematykę hejtu, braku właściwej komunikacji w dobie telefonów komórkowych i social mediów.

Szymon Nygard od początku uczestniczy w festiwalu OFF-Północna. Prowadzi też wraz z żoną Joanną fundację artystyczną Nygard Studio, która jest właśnie skupiona na sztuce aktorskiej i proponuje różnego rodzaju kursy. Kolejne warsztaty były poświęcone poezji noblistki Wisławy Szymborskiej. Warsztaty prowadziła Maria Gudejko już po raz trzeci na OFF-Północna, na co dzień dyrektor artystyczny Teatru Komedii Impro w Łodzi. Kilka lat temu wzięła udział w programie stypendialnym „Jak ożywiać słowa", aby zachęcić młodzież do sięgania po poezję, a zarówno poezja jak i sztuka improwizacji są w kręgach jej zainteresowań. Wykorzystuje zatem techniki improwizacji w swych warsztatowych działaniach edukacyjnych.

Podczas zajęć, młodzież losowała wiersze, które inspirowały do stworzenia improwizowanych scen. Młodzi ludzie początkowo obawiają się pracy z poezją, ale stopniowo otwierają dzięki swobodzie interpretacji i przy pomocy technik improwizacji. Tak wartościowe warsztaty teatralne powinny trafić do większej liczby odbiorców. Wreszcie dzieci i młodzież mogą zatrzymać się na chwilę, przemyśleć wiele codziennych problemów bez wzroku wbitego w smartfon. Mogą porozmawiać, poznać inny punkt widzenia, otworzyć na dialog i inne poglądy.

Z kolei Teatr Wielki zadbał artystycznie i edukacyjnie już o przedszkolaków i oferuje im warsztaty z cyklu „Opera na poduchach". Czterogodzinne multidyscyplinarne warsztaty artystyczne dla dzieci w wieku od lat 8 do 15 to kolejna oferta teatru. Projekt „Z muzyką na wesoło" ma na celu upowszechnianie szeroko rozumianej kultury, głównie teatru operowego, a jego adresatem są przede wszystkim środowiska zagrożone wykluczeniem. Cyfrowy charakter projektu ma zniwelować dystans mierzony w kilometrach od dostępności teatru. Szlachetna idea, ale nie zapominajmy o szkolnych wycieczkach małych melomanów i tu znów ukłon w stronę nauczycieli. Przy teatrze działa prężnie także Chór Dziecięco-Młodzieżowy, który oczywiście uświetnia liczne inscenizacje repertuarowe. Wreszcie wizyta za kulisami np. w garderobie lub perukarni z pewnością rozpali wyobraźnię niejednego młodego człowieka.

Pozostając przy muzyce nie wolno nie napisać o Filharmonii Łódzkiej, która od lat ma swej ofercie edukacyjnej hitowe warsztaty dedykowane już niemowlętom! Zaczynając od Baby Boom Bum-warsztatów prowadzonych dla dzieci w wieku od 0 do 3 lat przez certyfikowane instruktorki metody Edwina Eliasa Gordona poprzez Odkrywców muzyki, pedagodzy i artyści, a przede wszystkim instruktorzy polskiego Towarzystwa Carla Orffa wprowadzają dzieci w świat muzyki w sposób niezwykle profesjonalny, ciekawy, wręcz porywający, a możliwość zaprezentowania swoich umiejętności na deskach filharmonii to niezwykłe doświadczenie dla dzieci i przeżycie dla całych rodzin podziwiających swoje pociechy. Efekty ich pracy podczas jednorazowych warsztatów zadziwiają widzów umiejętnościami uczestników prezentowanymi na estradzie. „Bawialnia" to kolejne nowatorskie rozwiązanie dla rodziców i dzieci. Rodzice mogą uczestniczyć w wieczornym koncercie, a pociechy zostają w muzycznej bawialni pełnej dźwiękowych zabaw. Doskonały pomysł! „Filharmonia z klasą" to szansa na ciekawe ferie, które także organizuje przyjazna dzieciom łódzka filharmonia, która ponadto chętnie gości na swej scenie np. szkoły muzyczne, dzięki czemu młodzi początkujący artyści w eleganckim anturażu mogą zaprezentować widowni swoje umiejętności.

Teatr Nowy uruchomił w październiku program edukacyjny „Amatorzy Nowego", a w ramach programu dla dzieci i młodzieży Koła Teatralne dla dwóch grup wiekowych prowadzone przez Pawła Kosa, Konrada Michalaka i Adama Mortasa. Podczas trwającej właśnie imprezy „Festiwal Łódź Wielu Kultur" dla młodych widzów na deskach Teatru zaprezentuje się Teatr Studio ze spektaklem Wyspa Jadłonomia. „W kieszeni sceny-oprowadzanie po teatrze", czyli wyprawa za kulisy także w ofercie Nowego oraz „Młodzież w teatrze" i „Warsztaty edukacyjne" dla grup, które mają na celu teatralną aktywizację dzieci i młodzieży.

Teatr Mały w Manufakturze jest kameralny, przytulny i także zaprasza w swe progi rodziny z dziećmi oraz grupy zorganizowane na swoje przedstawienia lekturowe. Klasyka, czyli „Zemsta", „Pan Tadeusz", „Balladyna" czy „Ania z Zielonego wzgórza" zgrabnymi inscenizacjami zrekompensują zatrwożonym (i słusznie) polonistkom ciągły niedosyt czytania książek przez niesfornych uczniów.

Teatr im. Stefana Jaracza proponuje wykłady w ramach programu edukacyjnego „Łódzkie z Teatrem" do spektakli „Horsztyński" i „Rozmowy z katem". Na foyer Dużej Sceny można obejrzeć wystawy: „Słowacki na naszych scenach" oraz „4xBurza". Klasyki lektur szkolnych są w stałym repertuarze Jaracza. Teatr jest elastyczny w kwestii organizacji spektakli dla szkół, daje możliwość odbywania praktyk studenckich, planuje warsztaty i uruchomienie wirtualnej biblioteki Jaracza.

Paleta proponowanych przez Teatr Powszechny lekcji teatralnych jest niezwykle bogata. Od teatru antyku po teatr współczesny zapoznaje młodzież z historią teatru, jego najznamienitszymi twórcami, pobudza do dyskusji. Umożliwia porządną edukację teatralną dla młodego odbiorcy. Cykl edukacyjny „Dziecko w sytuacji" to propozycja dla dzieci, młodzieży, wychowawców i nauczycieli w postaci spektakli, warsztatów, spotkań poruszających ważne tematy i sprawy, o których być może nie zawsze można swobodnie porozmawiać. Inne okoliczności, scena, poruszenie czułych strun empatii i wrażliwości wyzwala dialog, otwartość, potrzebę mówienia o nurtujących młodzież sprawach. Dziesięć sezonów i trzynaście spektakli cyklu, który powstał z inicjatywy dyrektor teatru Ewy Pilawskiej świadczą niezbicie o trafności takiej formuły dialogu z młodzieżą. Ostatnia propozycja z tego cyklu nosi tytuł „Arena". Zeszyty metodyczne uzupełniają treści poruszane podczas spotkań.

Teatr Arlekin przekonuje młodzież 16+: „Nie jesteś za stary na Arlekina" i proponuje warsztaty lub spotkania po przedstawieniu dedykowanemu tej grupie wiekowej. Najbliższe z tego cyklu wydarzenie odbędzie się 16 października i nosi tytuł „Jak zostałam wiedźmą". Oczywiście dla młodszych teatromanów są warsztaty dla grup zorganizowanych, Niedziela Inna Niż Wszystkie, „Skrzaty Książkojady" - cykl inscenizowanych czytań performatywnych wzbogaconych działaniami warsztatowymi. „Spacerownik teatralny- na tropie Arlekina" to plenerowe warsztaty współorganizowane przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Warsztaty dla najnajów (dzieci od 6 miesiąca do 2 lat) i leśne warsztaty teatralne „Dzika strona Arlekina" dopełniają zestaw warsztatowych atrakcji. Ponadto przy teatrze działa grupa młodzieży w ramach „Operacji Teatr. Specgrupa 15+". Uczestnicy są nie tylko współtwórcami spektaklu, ale stanowią także grupę doradczą Arlekina. Oprócz młodzieży swoją przestrzeń mają także w Arlekinie nauczyciele i pedagodzy z możliwością udziału w otwartych próbach i warsztatach z zastosowaniem metod pedagogiki teatru.

Łódzkie teatry naprawdę zadbały o młodego widza i proponują nie tylko znakomite spektakle, ale stwarzają też niecodzienną, nieoczywistą, ale bezpieczną przestrzeń do międzypokoleniowej debaty nad wartościami, codziennością i przyszłością. Zachęcam rodziców z dziećmi i nauczycieli do przeglądu repertuarów i ofert edukacyjnych, bo dla każdej grupy wiekowej można znaleźć interesującą i atrakcyjną propozycję. Oporni na czytanie może poznają lektury szkolne dzięki teatralnym inscenizacjom, których niemało w łódzkich teatrach, dzięki czemu niechcący odkryją, że piękny język nie jest zły, a teatr ciekawszy od komputera (chociaż raz na jakiś czas).

__

Fot. 1 i 2; Festiwal S.PLOT- materiały prasowe od organizatora
Fot. 3 Tomasz Stańczak-Teatr Pinokio
Fot. 4-7 Michał Matuszak-Teatr Muzyczny, OFF-Północna