Józef Klejer (1907 - 1973)

Aktor teatralny, telewizyjny i filmowy, reżyser teatralny, dyrektor teatru.

Urodził się 7 października 1907 w Baranowiczach. Zmarł 9 listopada 1973 w Warszawie.

W 1926 ukończył szkołę średnią i przez trzy lata studiował na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Występował równocześnie w Teatrze Reduta (sezon 1926/27-1928/29; grał m.in. Dziada w "Sędziach") i współpracował ze Sceną Robotniczą PPS. W 1929-32 należał do zespołu Teatru Miejskiego w Bydgoszczy, w sezonie 1933/34 Teatru Polskiego w Poznaniu, 1934-36 Teatru Pokucko-Podolskiego w Stanisławowie. W sezonie 1937/38 początkowo reżyserował i grał w Teatrze Miejskim w Sosnowcu, następnie w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu (do 1939). Tuż przed wybuchem II wojny światowej znalazł się w Lublinie i wystąpił w przedstawieniu inauguracyjnym nowego sezonu Teatru Lubelskiego ("Dlaczego zaraz tragedia").

W czasie okupacji niemieckiej na krótko zatrzymany jako zakładnik, pracował potem w lubelskiej kawiarni "U Aktorów".

W lecie 1944 zorganizował Teatrze Zrzeszenia Aktorskiego (premiera 12 sierpnia - "Moralność pani Dulskiej") i był jego kierownikiem do 28 października tego roku. Następnie po wcieleniu zespołu do Teatru Wojska Polskiego, brał udział z tym teatrem w objazdowych przedstawieniach "Wesela", po czym wrócił do Lublina i pracował w Teatrze Miejskim do 1947. W 1947-73 występował w Warszawie: w 1947-49 w Miejskich Teatrach Dramatycznych, 1949-51 w Teatrze Narodowym, 1951-57 w Teatrze Ateneum, od 1957 do końca życia w Teatrze Ludowym, w którym 24 lutego 1967 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy.

"Był aktorem charakterystycznym o dużej skali. Nazywano go mistrzem epizodu i przeobrażeń. Celował w tworzeniu charakterystycznych typów. Dzięki sugestywnej mimice i opanowanej do perfekcji sztuce charakteryzacji i transformacji, zaskakiwał niejednokrotnie wybornymi maskami i sylwetkami postaci, które przedstawiał" (A. Nowak). W okresie lubelskim (1944-47) zagrał kilka dużych ról. Jego "Rejent Milczek - czarny i fioletowy, tajemniczy i kabalistyczny, wspaniały w swych podstępach i czających się ruchach uosabiał samego diabła Borutę, władcę zamczyska" ("Gazeta Lubelska" 1945 nr 247). O roli Kapsa ("Nadzieja" H. Heijermansa) pisano w rec.: "stworzona przez Klejera osobowość w każdym szczególe stroju i charakteryzacji przemyślana, opracowana w każdym ruchu i ukośnym spojrzeniu zza okularów - przywodzi na pamięć epizodyczne sylwetki, które swego czasu mistrz Kamiński przywoływał do życia z takim realizmem i sugestywną siłą" ("Gazeta Lubelska" 1946 nr 96). Rolę Botwela ("Maria Stuart" Juliusza Słowackiego) zagrał "przede wszystkim gestem i grą twarzy ale i słowem" (Stanisław K. Papierkowski); jako Agent ("Adwokat i róże") "osiągnął chyba najwyższy punkt swoich artystycznych dyspozycji" ("Życie Lubelskie" 1947 nr 48).
Inne role K. to: Argan ("Chory z urojenia", 1948), Szambelan Kawalerski ("Ciotunia", 1949), Komisarz ("Zbiegowie", 1952), Cookie ("Południk 49", 1953), Hornblower ("Pojedynek", 1954), Leśny Dziadek ("Zaczarowane koło", 1959), Minister ("Jonasz i Błazen", 1959), Alberigo ("Nauczyciel tańców", 1961), Jan Chrzciciel Żegota ("Sarmatyzm", 1965), Antoine ("Ucieczka z wielkich bulwarów", 1969).

Był synem Józefa i Eleonory Klejerów, mężem Ireny Ładosiówny (ślub 13 września 1939).

W 1967 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
7 października 2023
Portrety
Józef Klejer

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...