Józef Popławski (1857 - 1921)

Byt synem urzędnika Antoniego Popoławskiego i Marianny z Grabińskich, mężem - Gabrieli Morskiej. Uczył się w szkole realnej we Lwowie.

Prawdopodobnie już w 1877 występował w zespole Z. Zenowicza, a następnie był uczniem szkoły E. Derynga. Wiosną 1879 grał w ze­spole R. Czartoryjskiego w Łodzi. 20 VII 1879 debiuto­wał w WTR w roli Pawła ("Na ulicy"), a potem występo­wał w zespole J. Puchniewskiego w warsz. t. ogr. Alhambra i w Lublinie. W następnych latach grał przeważnie w warsz. t. ogr. i na prowincji w zespołach: J. Puchniewskiego w t. Alhambra (1880) i Belle Vue (1882), E. Derynga w Piotrkowie (marzec-maj 1881), J. Puchniewskiego w Piotrkowie (sez. 1881/82), J. Szymborskiego w Piotrkowie i w warsz. t. Eldorado, Nowy Świat i Alhambra (1883), J. Puchniewskiego w t. Belle Vue (1884), J. Teksla w Sosnowcu (październik 1884) i warsz. t. Belle Vue (1885). 31 VII 1885 ponownie debiutował w WTR w roli Morina ("Robotnicy").

Prasa i publiczność oceniła występ P. bardzo pozytywnie, ale i tym razem nie został przyjęty i do września 1885 grał nadal w t. ogr. Belle Vue. W sez. 1885/86 należał do zespołu t. w Poznaniu i z zespołem pozn. występował w Kaliszu i Toruniu (1886); w lecie 1886 grał w warsz. t. ogr. Alhambra, we wrześniu we Włocławku, a od sez. 1886/87 do lata 1890 należał do zespołu t. pozn.; w sez. letnich występował również w warsz. t. ogr. Wodewil (1889, 1890). W sierpniu 1889 znowu uzyskał debiut w WTR; zagrał wtedy Janka ("Chata za wsią" J. Galasiewicza i Z. Mellerowej). W sez. 1890/91 grał w Łodzi, w lecie 1891 w warsz. t. ogr. Belle Vue, w sez. 1891/92 w zespole Ł. Kościeleckiego w Petersburgu, w sez. 1892/93 w Petersburgu pod dyr. K. Kamińskiego; od kwietnia 1893 był też reżyserem tego zespołu występując z nim w objeździe, m.in. w Moskwie. Od jesieni 1893 do końca sierpnia 1898 należał stale do zespołu krak. T. Miejskiego. W 1898 wraz ze swą żoną G. Morską zorga­nizował zespół, który od września 1898 do marca 1899 kolejno odwiedził pod ich dyr.: Rygę (wrzesień), Peters­burg (24 XI-15 XII 1898), Moskwę, Charków, Jekatierynosław, Jelizawietgrad, Kiszyniów, Kamienskoje, Odessę (luty-marzec 1899), Kijów i ponownie Odessę (krótko w maju 1899).

Od lutego 1900 powrócił na scenę krakowską, latem 1900 grał w warsz. t. ogr. Wodewil, a od jesieni 1900 do końca czerwca 1901 znowu występował w t. krak. (w styczniu 1901 z zespołem krak. w Cieszy­nie). 11 X 1901 wystąpił goicinnie w Teatrze Miejskim we Lwowie w jednej ze swych lepszych ról Leplucheuxa ("Flipota"); grał następnie w t. lwow. kilkanaście razy w ciągu roku 1901, 1902 i na początku 1903 (do kwiet­nia), a za najlepsze jego role uznano tu Prof. Prella ("Kierownik szkoły") i Muromskiego ("Sprawa"). 6 V 1903 występował gościnnie w Teatrze Ludowym w Krakowie, a od maja 1904 do lata 1906 należał do zespołu krak. Teatru Miejskiego. Od poł. czerwca do sierpnia 1905 wraz z A. Mielewskim i G. Morską prowadził objazdowy zespół w Małopolsce, z którym odwiedził m.in. Nowy Sącz, Stryj i Sambor. W sez. 1905/06 grał znowu w Teatrze Miejskim w Krakowie, a latem 1906 z zespołem M. Gawalewicza w Warszawie w sali Filharmonii. Od jesieni 1906 do marca 1910 występował i reżyserował w Teatrze Polskim w Wilnie; 17 XII 1907 obchodził w t. wil. ju­bileusz dwudziestopięciolecia pracy scenicznej. Od marca 1910 grał w Wilnie w zespole działowym a od 1 V 1910 do 9 X tego roku sam prowadził w Wilnie t., dając przedstawienia w Sali Miejskiej w Ogrodzie Bernardyńskim.

W 1911-12 był dyr. zespołu objazdo­wego, który odwiedził: Kowno, Mińsk Litewski, Nie­śwież, Petersburg, Żytomierz, a także dłużej zabawił w Kijowie (m.in. prawdopodobnie stale od listopada 1911 do marca 1912). W sez. 1912/13 grał i reżyserował w warsz. T. Małym; 18 i 25 I 1913 gościnnie występo­wał w Teatrze Popularnym w Łodzi. Od 24 V 1913 został kierownikiem i reżyserem półamatorskiego Teatru Popular­nego przy ul. Kaliksta 5 w Warszawie. Prowadził ten t. także w następnych sez. 1913/14, 1914/15 i 1915/16. Równocześnie od lutego 1916 objął kierownictwo Teatru Praskiego, w którym do 1917 był dyr., reżyserem i ak­torem. W sez. 1917/18 należał do zespołu T. Polskiego w Warszawie i grał m.in. Venture'a ("Sułkowski"), Oronta ("Pan de Pourceaugnac"). W sez. 1918/19 występował w Teatrze im. Staszica w Warszawie i na tej scenie 7 XI 1918 obchodził czterdziestolecie swej pracy scen. w roli Beneta ("Pan Benet"). Od poł. sez. 1919/20 i w sez. 1920/21 grał i reżyserował w Teatrze Polskim w Poznaniu; jedną z ostatnich jego ról był Ojciec ("Wyzwolenie"). Był lubianym i popularnym aktorem. Mimo niecieka­wych warunków zewnętrznych (niski wzrost), był uwa­żany za aktora bardzo zdolnego, inteligentnego i su­miennego. Świetnie się charakteryzował, miał doskona­łą dykcję i szybko stał się bardzo użytecznym aktorem przede wszystkim w rolach charakterystycznych.

Kry­tyka zgodnie twierdziła, że "warunki jego zewnętrzne stanowią poważną przeszkodę w zasługującej na lepszą dolę karierze scenicznej". W latach osiemdziesiątych XIX w. był czołowym amantem w warsz. t. ogródko­wych, szczególnie w repertuarze melodramatycznym; zyskał sobie wtedy popularność w rolach: Janka ("Chata za wsią" J. Galasiewicza i Z. Mellerowej), Julka ("Małaszka"), Janka ("Wnuk Tumrego"), Copeau ("Pod maczugą"). Grał z powodzeniem zarówno role komediowe jak i serio; ważniejsze: Łatka ("Dożywocie"), Damazy ("Pan Damazy"), Napoleon ("Madame Sans Gene"), Papkin ("Zemsta"), Zagłoba ("Hąjduczek"), Ciaputkiewicz ("Grube ryby"), Lech ("Lilla Weneda"), Gabryś ("Harde dusze"), Sa­muel ("Sędziowie"), Chochoł i Gospodarz ("Wesele"), Jan ("Popychadło"), Nick ("Maria Stuart" J. Słowackiego), Gra­barz I ("Hamlet"), Kaliban ("Burza" W. Szekspira). Był autorem popularnych adaptacji scen. powieści H. Sienkiewicza: "Potop", "Mały rycerz", "Hąjduczek", "Azja Tuhajbejowicz", "Kmicic", "Chilon Chilonides". Razem z S. Staszewskim przerobił na scenę "Pałac i ruderę" oraz "Placówkę" B. Prusa.

Napisał kilka sztuk oryginalnych, m.in. "Awanturnicę", trudnił się też przekładami utworów dramatycznych.

Źródło: Słownik teatru polskiego, E-teatr.pl