Klata i Recycling 2 w BWA (1)

Spotkanie poprowadził Paweł Mikołaj Krzaczkowski, autor cyklu „Recycling Sztuki”, wprowadzając na forum wykładów i dyskusji kolejnych rozmówców: teatrologa Milana Dariusza Lesiaka i Piotra Rudzkiego, kierownika literackiego Teatru Polskiego we Wrocławiu. 

-Służalczość teatru wobec literatury skończyła się 100 lat temu - dowodził Milan Lesiak. Tak jest w Europie i w Polsce. Jedynie w teatrze amerykańskim autor i słowo pisane nadal jest świętością. - Historia powojennego teatru jest historią poszczególnych reżyserów teatralnych. I dlatego ma sens badanie najnowszej historii teatru jedynie poprzez przyglądanie się twórczości konkretnych reżyserów, choć – nie omieszkał wtrącić teatrolog - „żaden z nich nie mówi nic syntetycznego. Żyjemy w końcu w czasach po Einsteinie i nikt nie powie o świecie nic ostatecznego”. 

Piotr Rudzki (który w BWA zdradził, że pochodzi ze...Zgorzelca) opowiadał o podobieństwach (pomimo różnic) idei teatru Kantora i Grotowskiego. Dobitnie podkreślał, jaką wagę obaj artyści przywiązywali do autonomiczności teatru. Mówił o powstawaniu spektakli Kanora na oczach widzów, o zacieraniu granicy pomiędzy widownią a sceną. Kantor wytrącał widza z bezpiecznej sytuacji „zasiadania na widowni i oglądania dzieła”. Przedstawienie – według Kantora – to nie miało być to, co widz oglądał w danej chwili, ale montaż tego post factum w głowach widzów. 

Drugi reformator teatru – Grotowski – rozbijał konwencjonalne granice teatru, narażając się na oburzenie krytyków teatralnych i historyków literatury. Kiedy umieszczał Kordiana w szpitalu psychiatrycznym – publika i krytyka wrzała... Teatr Grotowski traktował jako wehikuł do poznawania i badania pamięci, śmierci, relacji życia do śmierci. 

Przywołanie dwóch wielkich reżyserów, twórców i reformatorów teatru: Kantora i Grotowskiego, było świetnym tłem do rozmowy z Janem Klatą, o którym Krzysztof Mieszkowski (dyrektor Teatru Polskiego we Wrocławiu, obecny na spotkaniu w BWA) powiedział: „to jeden z pierwszych reżyserów teatralnych w najnowszej historii teatru w Polsce, który prowokował na scenie; reżyser, od którego zaczął się teatr polityczny w latach 90. w Polsce”. 

- Widzimy, jak gołąb robi na parapet, ale nie wiemy, w jakim to jest miejscu i jakim mieście. Tak jest dziś z każdą sztuką, nie tylko z teatrem – powiedział publiczności Jan Klata. W rozmowie podkreślał jedno: nabożny stosunek do tekstu literackiego nie istnieje w teatrze. Przywołał w tym miejscu wypowiedź jednego z uznanych w Polsce aktorów, który swoją rolę w budowaniu dzieła scenicznego porównywał do pracy muzyka: „Czechow napisał partyturę, ja gram nuty”. 

-Takie podejście w teatrze jest absolutnie fałszywe – wypowiadał się Jan Klata – Przestrzegając literek nie ocali się ducha! Teatr to sztuka społeczna, kontekst społeczny zawsze był istotny. Owoc pracy reżysera, dramaturga, aktorów nie może być tylko efektem estetycznym.

-Teatr musi trafić do wrażliwości współczesnego widza – dopowiadał w tym momencie Piotr Rudzki.

-Teatr to sztuka, która powinna być gorąca. Nawet, jeśli spektakl miałby żyć tylko kilka godzin – dzielił sie Jan Klata swoimi refleksjami, także tymi krytycznymi wobec tego, co dzieje się dziś na scenach w Polsce – Konwencjonalne przekraczanie konwencji zaczyna mnie nudzić, zauważam nadmiar koncepcji i brak warsztatu - mówił.

W wolnej dyskusji o współczesnym teatrze i roli w nim reżysera, będącej ostatnim akcentem drugiego spotkania w ramach cyklu „Recycling Sztuki w BWA”, pojawił się wątek sytuacji jeleniogórskiej sceny, kontekstu społecznego, artystycznego konfliktu. Spotkanie w BWA dało świetną „pożywkę” do refleksji o teatrze tym daleko od Jeleniej Góry i tym blisko.
(mw)