Kobieca siła - błogosławieństwo czy przekleństwo?

"Antoniusz i Kleopatra" - reż. Simon Godwin - National Theatre w Londynie

„Antoniusz i Kleopatra" to jedna ze sztuk Szekspira poświęcona starożytności. Romans Marka Antoniusza i królowej Egiptu, Kleopatry to znana historia, którą wielu twórców wykorzystywało w swoich dziełach. Liczne spory dotyczące bitwy pod Akcjum, która zakończyła żywot kochanków, nie ograniczyły się jedynie do dysput historycznych, ale znalazły również swoje miejsce w świecie sztuki.

Szekspir przeniósł tę historię na deski teatru i nie tyle skupił się on na faktach, które stały się jedynie tłem, co na bohaterach. Angielski dramatopisarz poddał analizie motywacje Marka Antoniusza, Kleopatry, a także upominającego się o władzę następcy Cezara – Oktawiana. Szekspir zapewne opierał się na różnorodnych źródłach, chociażby na Żywocie sławnych mężów Plutarcha, jednak jego sztuka skupia się na Kleopatrze, a raczej jej wpływie na postawę i decyzje Antoniusza. Dramatopisarz stawia ciekawą tezę, jakoby to Królowa doprowadziła do upadku, dzięki swym umiejętnościom uwodzenia i owijania mężczyzn wokół palca.

Sztuka ta w reżyserii Simona Godwina to opowieść o wielkiej namiętności, politycznych układach, zdradzie, ale przede wszystkim o upadku człowieka. Czy da się pogodzić szczęscie w miłości z sukcesem w walce? Czy człowiek jest w stanie osiągnąć wszystko, o czym marzył? Jeśli nie jest możliwym „zjeść ciastko i mieć ciasto", to z czego zrezygnować?

Antoniusz (Ralph Fiennes) zakochał się w egipskiej piękności, królowej Kleopatrze (Sophie Okonedo), jednak coś nie pozwala mu w spokoju cieszyć się szczęściem. Zapewne nęka go zła opinia osób nieprzychylnych ich relacji - w końcu Kleopatra była panią serca Cezara. Prócz wątpliwości, co do słuszności ich związku, Antoniusz staje również przed wyzwaniem, otóż Oktawian (Tunji Kasim) domaga się pełni władzy, a mając poparcie wśród Rzymian, jest w stanie wybudować silniejszą flotę. Antoniusz sceptycznie podchodzi do wszelkich rozejmów proponowanych przez Agryppę (Katy Stephen), z czasem przystaje jednak na ofertę ożenku z Oktawią (Hannah Morrish), siostrą Oktawiana. Bohater, uwiedziony wcześniej przez Kleopatrę, nie potrafi jednak odnaleźć się w małżeństwie, a rozejmu z Oktawianem nie traktuje poważnie. Jego umysł zaprzątają myśli o królowej Egiptu, która w tym czasie również marzy o ukochanym. Dzięki scenie obrotowej możliwe jest ukazanie ich emocji i rozważań, tak jakby korespondowały one ze sobą. Usychający z tęsknoty bohater, rozpoczyna swoją podróż ku upadkowi. Kleopatra steruje swoim wybrakiem, jest wymagająca i nie zawsze zadowolona z jego poczynań. Z czasem, jej wymagania rosną, a biedy Antoniusz nie jest w stanie sprostać jej zachciankom. W szale jej działań, poczyna on tracić spokój ducha, opanowanie i urok osobisty. Antoniusz popada w depresję i staje się bezradny wobec wydarzeń dziejących się dookoła. Niestabilny w emocjach, waha sie między jedną skrajnością, a inną. Jego jedynym celem staje się zadowolenie Kleopatry, gdy jednak to zawodzi, staje się on agresywny w swej rozpaczy. Królowa zaś, chociaż inteligentna i potrafiąca się przeciwstawić, okazuje się jednak słaba gdy nie ma przy niej mężczyzny. Sterująca każdym jego ruchem, pozostając sama nie potrafi podjąć decyzji, tak jakby traciła pewność siebie i siłę sprawczą. Ralph Fiennes i Sophie Okonedo tworzą razem duet niemożliwy - dwa silne charaktery, które łączy wielkie uczucie i chociaż nie można odebrać talentu innym aktorom obecnym na scenie, to jednak ten duet skupia na sobie całą uwagę.

Pasja i pożądanie Kleopatry i Antoniusza względem władzy jest silne, ale ich uczucie jest jeszcze silniejsze. Obie te postaci są uparte i potrafią głośno mówić o swoich pragnieniach i potrzebach, które nieraz osiągają podstępem i manipulacją.

Twórcy zdecydowali się na uwspółcześnienie sztuki, co podkreśla scenografia Hildegard Bechtler i kostiumy Evie Gurney. Namiot dowodzenia przenosi się do nowoczesnego budynku, a charakterystyczne stroje legionistów zostały zastąpione mundurami wojskowymi znanymi nam dzisiaj. Dzięki obrotowej scenie, błyskawicznie przenosimy się z Rzymu do Egiptu. I mimo, że posadowiono na minimalizm – jedynie kilka szczegółów określa miejsca akcji, to jednak bez problemu można odróżnić jedno miejsce od drugiego. Królowa spędza czas przy basenie, nosząc zwiewne i szykowne szaty, podczas gdy Oktawian zarządza armią w bazie wojskowej. Scenografia została zaprojektowana w taki sposób, aby każdy element został w pełni wykorzystany, jak chociażby ściany pałacu królowej, które później, w walce, staja się bunkrami. Całość uzupełnia egzotyczna muzyka i świtało, które wzmacnia nastrój poszczególnych scen.

Simon Godwin wyreżyserował spektakl, w którym ścierają się silne osobowości, a efektem ich walki jest upadek człowieka. Sztuka Szekspira, jakże aktualna, sprowadza na ziemię idealistów i marzycieli i nakazuje im spojrzeć realistycznie na swoje życie. W przeciwnym razie nawet najsilniejszego człowieka będą w stanie pokonać jego własne, często niemożliwe do zaspokojenia, ambicje.

Natasza Thiem
Dziennik Teatralny Poznań
16 maja 2020
Portrety
Simon Godwin

Książka tygodnia

Ziemia Ulro. Przemowa Olga Tokarczuk
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
Czesław Miłosz

Trailer tygodnia