Kogo ujrzysz przeglądając się w wodach życia?

Takiej zmysłowej kolacji doświadczyłam podczas niezwykle wysublimowanego spektaklu Krzysztofa Warlikowskiego „Francuzi". Od pierwszych chwil przedstawienia rzucono na mnie zaklęcie. Maria de Guermantes (Magdalena Popławska), niczym wróżka, wprowadziła mnie w tajemniczy, a zarazem fascynujący świat. Był on przepełniony społecznymi podziałami, sekretami oraz duchem nadchodzącej wojny. Przyglądając się szerokiej i potężnej scenografii (Małgorzata Szczęśniak), czułam się maleńkim elementem ogromnej machiny, jaką jest otaczająca nas rzeczywistość.

W głębi sceny znajdowały się długi barowy blat i hokery, a nad nimi kontrastował mały wiszący zegar ścienny. Po lewej stronie moim oczom ukazała się brązowa kanapa, która po wysunięciu przeistaczała się w łóżko. Z prawej strony sceny wyjeżdżał przezroczysty prostopadłościan przypominający staromodny pociąg. To było miejsce spotkań „ludzi z wyższych sfer". Piękne kobiety, niczym wyjęte z obrazów Tamary Łempickiej, oraz przystojni mężczyźni brylowali w zachwycającej grze świateł (Felice Ross) i w rytm nastrojowej muzyki (Jan Duszyński). Te obrazy sprawiały, że mój zmysł wzroku popadał w ekstazę. Owacje na stojąco bez wątpienia należały się wszystkim aktorom i każdemu, kto był zaangażowany w tę sztukę.

Kiedy tylko zobaczyłam tę konstrukcję, na myśl przyszedł mi obraz Bronisława Linkego „Autobus". Obcując z obiema formami, można było ujrzeć niczym przez lupę fragment społeczeństwa. Zobaczyłam ten fałszywy i zepsuty obraz tzw. elity społecznej, która pięknie prezentowała się jedynie w wykreowanych przez siebie warunkach. Zaglądając w głąb tej komórki, dało się wyczuć zepsucie i smród gnijących od środka ludzi.

Jak na danie główne przystało, sztuka Warlikowskiego miała w sobie o wiele więcej smaków. Strach przed ujawnieniem swojego prawdziwego „ja" popychał bohaterów do podejmowania decyzji wątpliwych moralnie. Na własne oczy doświadczaliśmy ich cichego upadku, który bynajmniej nie był związany z ich orientacją seksualną. Byliśmy niemymi świadkami tego, co paniczny lęk przed innością potrafi zrobić z człowiekiem. Warlikowski za pomocą symboliki podjął polemikę ze zwierzęcymi instynktami drzemiącymi w ludziach. Niczym rzeźbiarz, używając całej palety emocji, wyrył w moim wnętrzu obraz człowieka jako istoty nad wyraz złożonej, która za wszelką cenę próbuje ukryć się pod maską akceptowalną przez społeczeństwo.

Przedstawiony strach i lęk zdawały się oblane gorzką polewą upływającego czasu. Symboliczne przypomnienie o jego nieuchronności stanowił wiszący nad barem zegar – niczym jeden z obrazów Salvadora Dalego „Trwałość pamięci". Zegar, topniejący jak w dziele mistrza surrealizmu, niósł echo średniowiecznej maksymy „memento mori", przypominając o ulotności istnienia. Przez cały czas trwania spektaklu trudno było uwolnić się od tej myśli.

Heraklit z Efezu głosił powszechną zmienność świata. Jego słynne „panta rhei", wskazujące, że „nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki", ponieważ czas nieustannie płynie i zmienia wszystko, przywodzi na myśl pytanie: kogo naprawdę zobaczysz, przeglądając się w przemijających wodach życia? Czy warto uciekać przed sobą, by dopasować się do formy narzucanej przez zakłamane społeczeństwo? Czy zakładanie maski i odgrywanie roli napisanej przez kogoś innego nie jest już formą śmierci za życia?

Jeśli wciąż masz wątpliwości, czy zanurzyć się w wielodaniowej uczcie artystycznej pt. „Francuzi", stworzonej przez Krzysztofa Warlikowskiego, pozwól sobie na tę podróż. Udaj się i przekonaj na własne oczy – czy odnajdziesz w niej siebie?