Kto jest za to odpowiedzialny?

"Sprawiedliwość" reż. Michał Zadara, scenariusz: Michał Zadara, Nawojka Gurczyńska,Teatr Powszechny w Warszawie

"Sprawiedliwość" przenosi na scenę proces twórczy przypominający śledztwo - przedstawia efekty pracy historyków i politologów nad analizą wydarzeń z marca 1968 roku i wymuszoną emigracją Żydów po fali brutalnej antysemickiej kampanii. Badają przemilczany okres w historii, za który odpowiedzialnych jest kilka pokoleń wstecz. W Polsce miała wówczas miejsce kampania nienawiści.

Obywatele żydowskiego pochodzenia byli nazywani syjonistami. Wzniecano wobec nich agresję, która łączyła się ze stopniowym odbieraniem możliwości prowadzenia normalnego życia. Represje doprowadziły do opuszczenia kraju przez około dwanaście tysięcy osób. Ich decyzja nie była przymusem, lecz zaistniały problem nie miał innego rozwiązania. Wiele tysięcy rodzin zostało z niczym - ich losy były przepełnione tragedią. W imię czego?

Kraj ucierpiał na tym gospodarczo, wizerunkowo i przede wszystkim kulturowo. Część polskiego społeczeństwa otrzymała bilet w jedną stronę bez warunków do życia. W efekcie stali się bezpaństwowi. W swojej ojczyźnie wzniecano ku nim nienawiść za pośrednictwem mediów. Żydowskie dzieci prześladowano w szkołach za pochodzenie, a ich rodziców zwalniano z pracy. Tworzono artykuły, z których nie wynikało nic oprócz szydzenia i posądzania Żydów o kolaboracje, spiski oraz absurdalne przewinienia. Kto jest za to odpowiedzialny?

Te pytania zadaje nam reżyser dokonując śledztwa i ustalając tożsamość osób, które szykanowały Żydów w owych latach za pośrednictwem prasy. W "Sprawiedliwości" przedstawiono czteroosobowy zespół aktorów-dziennikarzy, którzy wysyłają zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Czytają oni swoje kwestie z prompterów. Podejmują się analizy przebiegu "kampanii nienawiści", wprowadzając widza w opowieść za pomocą wyświetlanej prezentacji. Aktorzy przybliżają aspekty historyczne. Przedstawiają antysemickie nagonki z czasów polityki Władysława Gomułki oraz Mieczysława Moczara - porównują je z ustawami norymberskimi. Zostają podane statystyki dotyczące wykształcenia oraz zamożności - wszystkie te informacje przekazywane są w rzetelny sposób.

Dane są świadectwem strat jakich doznała wówczas Polska - zarówno na tle gospodarczym, jak i kulturowym. Grupa aktorów analizuje biografie twórców propagandowych artykułów, dowiadując się o ich aktualnej sytuacji życiowej. Tu pojawia się kluczowe pytanie - czy domagać się sprawiedliwości i ich osądzić?

Historii towarzyszą zagraniczne hity z lat 60 będące tłem oraz przerywnikami. Utwory odzwierciedlają zestawienie perspektywy Zachodu z ówczesną Polską, w której panowało bezprawie. "Sprawiedliwość" to połączenie amerykańskiego filmu detektywistycznego z teatrem. Jest to przede wszystkim spektakl ważny - to świadectwo okrucieństwa, braku tolerancji oraz siły propagandy.

Przedstawione wydarzenia marca 68' nie zostaną zapomniane, ani (już więcej) przemilczane.

Barbara Pawlak
Dziennik Teatralny Warszawa
15 czerwca 2022
Portrety
Michał Zadara

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...