Laureaci

Nagrody O 2018

19 lutego O.pl Polski Portal Kultury ogłosił laureatów Nagrody O 2018. Przyznano ją w siedmiu kategoriach: architektura, design, film, literatura, muzyka, teatr, sztuki wizualne & fotografia.

Celem Nagrody O jest uhonorowanie wyróżniających się twórców w obszarze polskiej kultury, pracujących zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Nagrodę mogą otrzymać działający indywidualnie artyści, kolektywy twórcze czy organizatorzy życia kulturalnego.

Szczególne znaczenie w procesie przyznawania Nagrody O mają postawy, które wykraczają poza metaforyczne „centrum" i dystansują się od wiodących strategii i kulturalnych mód. Jednocześnie kryterium niezmiennym pozostaje wysoki poziom artystyczny i intelektualny twórczości.

Laureaci Nagrody O 2018:

Architektura: Agnieszka Labus za stworzenie Laboratorium Architektury LAB60+

Fundacja i pracownia Laboratorium Architektury 60+ (LAB60+) za cel postawiła sobie innowacyjne podejście do planowania i projektowania. Ale to wrażliwość wyróżnia ją na tle innych polskich pracowni architektury. Wrażliwość, która pozwoliła jej członkom dostrzec w dobie kultu młodości potrzeby najstarszych i przywrócić seniorom możliwość pełnoprawnego uczestniczenia w przestrzeni publicznej.

„Kiedy jesteś piękny i młody i poruszasz się po mieście w wygodnych butach, pewnie nie zastanawiasz się nad swoją starością?" – czytamy w opisie jednego z konkursów organizowanych przez LAB60+. Pytanie to dotyka istoty problemu, który wkrótce stanie się wspólny dla nas wszystkich: do 2050 roku polskie społeczeństwo, zgodnie z raportem przygotowanym przez DESA, jedną z agend ONZ, znajdzie się w pierwszej piątce najstarszych w Unii Europejskiej.

To ścisła czołówka, więc wypada ze stosownym wyprzedzeniem zastanowić się nad tym, czy jesteśmy w stanie spełnić potrzeby starzejącej się populacji. W tym kontekście powołanie do istnienia z inicjatywy Agnieszki Labus Laboratorium Architektury 60+ (LAB60+), pierwszej w Polsce fundacji oraz pracowni zajmującej się projektowaniem dla najstarszych, jest dla nas niezwykle istotne.
Pierwszym ważnym projektem fundacji jest Obiektyw 60+, czyli gogle VR umożliwiające symulację postrzegania miasta przez osobę starszą. Dzięki symulacji projektanci i architekci mogą dowiedzieć się, w jaki sposób postrzega otoczenie osoba chora na zaćmę czy mająca problemy z poruszaniem się.

Nagradzamy LAB60+ za przetarcie szlaku rzadko uczęszczanego przez projektantów i architektów oraz za empatię i myślenie o przestrzeni publicznej jako o rzeczywistym dobru wspólnym.

Design: Piotr Rypson za książkę Czerwony monter. Mieczysław Berman – grafik, który zaprojektował polski komunizm Wydawnictwo Karakter Kraków 2017

Piotr Rypson nie tylko prezentuje czytelnikowi twórczość jednego z najważniejszych projektantów graficznych w Polsce, ale przede wszystkim jako pierwszy sięga po temat, który przez lata stanowił dla badaczy kłopot: zaangażowanie twórczości Mieczysława Bermana w komunistyczną propagandę. Temat, którego unikano, i który marginalizowano, niekiedy zaledwie dotykając przy okazji prezentacji działalności Bermana na polu fotomontażu.

Opisując, będące źródłem licznych kontrowersji, polityczne i ideologiczne tło twórczości projektowej Bermana, Rypson nie ocenia jego wyborów życiowych, a jedynie wybory artystyczne i to one są osią jego książki. Z wnikliwością analizuje ewolucję Bermana zarówno jako artysty, jak i człowieka, ukazując przy tym, jak znaczący był jego wpływ na kształtowanie się historii polskiej grafiki użytkowej.

To, co zrobił Piotr Rypson pisząc Czerwonego montera, jest pionierskie – sięgając do „czerwonej" epoki projektowania graficznego, otworzył drzwi, które przez długi czas pozostawały zamknięte, a które – ze względu na wartość i znaczenie grafiki użytkowej tamtego czasu – należało w końcu otworzyć. Przede wszystkim zaś przypomniał, że dla badacza nie może być tematów tabu.

Nagradzamy Piotra Rypsona za odważny i uczciwy portret jednego z najważniejszych projektantów graficznych PRL-u oraz rzetelną i wnikliwą prezentację jego dorobku artystycznego, którego część była do tej pory niejako „wypierana" z powszechnej świadomości.

Film: Maja Chiara Faber za Festiwal Filmu Awangardowego Lava w Krakowie

Festiwal Filmu Awangardowego Lava w Krakowie w najbardziej adekwatny, eksperymentalny sposób uczcił stulecie sztuki awangardowej i rocznicę setnych urodzin Mai Deren. To właśnie tej amerykańskiej twórczyni filmowej i antropolożce poświęcono pierwszą odsłonę festiwalu.

Głównym punktem programu Lava Festivalu była retrospektywa twórczości Mai Deren: zaprezentowano filmy krótkometrażowe artystki wraz z muzyką na żywo skomponowaną specjalnie na tę okazję. Do współpracy zaproszono młodych kompozytorów eksploatujących różne gatunki muzyczne: Anna Zaradny, Will Fail, Leonę Jacewską, Cétieu, Poly Chain, Karolinę Karnacewicz, KamilaTuszyńskiego i Teoniki Rożynek. Podczas festiwalu można było nie tylko zobaczyć awangardę na dużym ekranie, ale także posłuchać dyskusji na jej temat z udziałem ekspertów takich jak Jonas Mekas, prof. Ryszard Kluszczyński, prof. Małgorzata Radkiewicz i dr Dagmara Rode.

Druga część wydarzenia miała charakter eksperymentalny. Przegląd filmów konkursowych był dowodem na to, że młodzi artyści mają wiele ciekawych, alternatywnych propozycji filmowych, ale brakowało do tej pory miejsca na ich prezentację. Spośród nadesłanych na konkurs prac, trzynaście najlepszych zostało wybranych przez jury pod przewodnictwem Józefa Robakowskiego. Wśród wydarzeń towarzyszących znalazły się m.in. performance Zuzanny Bartoszek, pokaz mody Tomasza Armady dopełniony występem Siksy. Jak widać, dyrektorka artystyczna festiwalu, Maja Chiara Faber, zaprosiła twórców, o których było później głośno nie tylko w alternatywnym świecie sztuki.

Lava Festival został wyróżniony za stworzenie miejsca przyjaznego dla prawdziwie niezależnych eksperymentów – nie tylko filmowych, ale i artystycznych.

Literatura: Monika Bobako za książkę Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej Wydawnictwo Universitas Kraków 2017

„Temperatura sporów wokół islamu i muzułmańskich mniejszości w Europie, a także związane z tymi sporami stawki polityczne pokazują, iż mamy współcześnie do czynienia z czymś, co może być określone jako kwestia islamska. Kwestia ta nie odnosi się jednak do samego islamu i muzułmanów, ale stanowi węzeł, w którym splatają się najbardziej zapalne problemy polityczne, społeczne oraz filozoficzne zachodnich społeczeństw" – pisze Monika Bobako w książce Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej.

Autorka jest doktorem filozofii i adiunktem w Pracowni Pytań Granicznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. W książce bada genezę ruchów antyislamskich i historyczne tło tej niechęci, w niezwykle przenikliwy sposób rozpoznając jej współczesny kontekst symboliczny, społeczny i polityczno-ekonomiczny. Jak twierdzi – refleksja nad europejskimi postawami wobec muzułmanów i islamu jest w istocie refleksją nad kondycją współczesnej Europy.

Pojęcie „islamofobii" Monika Bobako proponuje rozumieć jako konstytutywne dla ekonomicznych podziałów, tytułowe narzędzie władzy. Zbitkę o tak niewyraźnych konturach i wyrastającą z tak różnych przesłanek, że z łatwością operacjonalizowaną we współczesnej debacie politycznej. Islamofobia w rozumieniu autorki nie sprowadza się do stosunku wobec Innego. Jak przekonuje, przedmiotem zainteresowania tego niezwykle złożonego zjawiska, jest nie tylko zawierająca się w obcości domniemana groźba, ale przeciwstawiony obcym ład i chęć stabilizacji hierarchicznych relacji wewnątrz społeczności swoich.
Islamofobia... jest próbą wypracowania nowego języka do mówienia o świecie religijnie i etnicznie zróżnicowanym, który w obliczu geopolityki ostatnich lat uległ znacznemu (faktycznemu, choć czasem i fantomowemu) zacieśnieniu; pozycją niezwykle aktualną i potrzebną.

Muzyka: Mateusz Romanowski, Bibi Żbikowska, Karolin Pyzel, Krzysiek Sarosiek, Magda Korzeniewska, Magda Stefaniak i inni za inicjatywę Noise for Refugees

Noise for Refugees – warszawska inicjatywa Mateusza Romanowskiego i Bibi Żbikowskiej – powstała, jak mówią jej twórcy, z „wkurwienia na falę ksenofobii i rasizmu skierowanego w stronę uchodźców". Aby to zmienić postanowili działać.

Chcąc zapewnić pomoc materialną uchodźcom, zorganizowali kilka charytatywnych koncertów. Ich muzyczna inicjatywa przekroczyła granice Warszawy – koncerty odbywają się teraz regularnie w największych polskich miastach.

Szybko do duetu Romanowski & Żbikowska dołączyli inni: Karolina Pyzel, Krzysiek Sarosiek, Magda Korzeniewska, Magda Stefaniak – tworząc przez to mały, ale prężnie działający festiwal. Noise for Refugees to dziś koncerty polskiej niezależnej sceny muzycznej, z których dochód w całości przeznaczany jest na inicjatywy takie jak Aid Delivery Mission Rigardu i No Name Kitchen, a wcześniej na Fresh Response
– działające na granicy serbsko-węgierskiej. W ostatnim czasie Noise for Refugees nawiązała współpracę z inicjatywą Chleb i Sól, z którą razem monitorują sytuację uchodźców w różnych częściach Europy. Zebrane przez nich pieniądze trafiają do miejsc, w których wymagana jest szczególna pomoc.

Noise for Refugees otrzymuje Nagrodę „O" za wrażliwość na dramat drugiego człowieka oraz za konsekwentne działanie i przełamywanie schematów myślenie, a także za to, że „chciało im się chcieć".

Sztuki wizualne & Fotografia: dr hab. Jarosław Fazan, dr Mateusz Antoniuk, dr Michalina Kmiecik, dr Jakub Kornhauser, dr Małgorzata Szumna, dr Iwona Boruszkowska za stworzenie Ośrodka Badań nad Awangardą WP UJ

Ośrodek Badań nad Awangardą jako samodzielna jednostka badawcza działa od 2016 roku przy Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z założenia bada nie tylko teorię, ale także praktykę artystów awangardowych działających w latach 20. ubiegłego wieku.

Prace Ośrodka koncentrują się na historii, teorii i praktyce awangard Europy Środkowo- Wschodniej, w bezprecedensowy sposób ujmując pojęcie awangardyzmu – nie jako, lub nie tylko jako, zjawiska przynależnego pierwszej połowie XX wieku, ale opartego na eksperymencie pojęcia ahistorycznego; fenomenu organizującego poszukiwania społeczno-polityczne i artystyczne, który kształtuje obraz współczesnej kultury.
Zespół naukowy współtworzy serię awangarda/rewizje w Wydawnictwie Uniwersytetu Jagiellońskiego, organizuje cykliczne odczyty i konferencje międzynarodowe (The Avant-Garde: Aesthetic Strategies and Participatory Art). Wśród zorganizowanych do tej pory wydarzeń były to m.in. dyskusja na temat publikacji Defekty. Auto/pato/grafieoraz Nowa Sztuka. Początki (i końce), wykład dr. Jakuba Kornhausera pt. Spacjalizm. Strategie poetyckie francuskiej neoawangardy oraz spotkanie poświęcone twórczości Juliana Przybosia.

Ośrodek Badań nad Awangardą otrzymuje naszą nominację za zaangażowanie w pracę nad kompleksowym ujmowaniem sztuki awangardowej i eksperymentalnej oraz systematyczne wypełnianie luk w polskim dyskursie naukowym w tym zakresie.

Teatr: Ewa Braun, Piotr Franaszek, Leszek Mądzik, Janusz Kapusta, Boris Kudlička, Lech Majewski za I edycję Festiwalu Scenografii i Kostiumów Scena w Budowie 

Festiwal Scenografii i Kostiumów Scena w Budowie, organizowany przez Centrum Spotkania Kultur w Lublinie, to niekwestionowane novum w polskiej przestrzeni inicjatyw teatralnych. Pomysłodawcom zależało przede wszystkim na tym, aby docenić i wskazać ważność pracy scenografów i kostiumografów, jak również zwrócić uwagę krytyki teatralnej i zwykłego widza na to, że scenografia i kostium nie są jedynie czymś wtórnym wobec inscenizacji – tym, co „dekoruje" i opakowuje grę aktorską – ale jest przede wszystkim obszarem, który ma swój odrębny język komunikacji i potrafi samodzielnie przenosić idee.

W czasie trwania festiwalu zorganizowano również konkurs, podczas którego nagrodzono najlepsze spektakle sezonu, by tym samym podkreślić kunszt w tworzeniu pełnych nowatorstwa rozwiązań przestrzennych konstruowanych przez współczesnych twórców.

Pomysłodawcy Festiwalu otrzymują Nagrodę „O" za mądre przypomnienie miłośnikom teatru doniosłej roli, jaką scenografia i kostium pełnią w budowaniu wizji artystycznej spektaklu, oraz za to, w jaki sposób plastyczne kształtowanie przestrzeni może powiedzieć więcej niż niejeden tekst literacki.

(-)
Materiał organizatora
20 lutego 2018

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...