Lucyna Messal (1886 - 1953)

Właściwie Lucyna Mischal. Jeszcze jako uczennica szkoły baletowej, 13 stycznia 1896, weszła w skład corps de ballet w Warszawskich Teatrach Rządowych. W 1901 mianowana koryfejką. W tym czasie rozpoczęła studia wokalne u Stefana Wołoszki, Edwarda Reszkego i Stanisława Boguckiego oraz lekcje gry scenicznej u Honoraty Leszczyńskiej.

Debiutowała 14 stycznia 1904 w Teatrze Nowości w roli Emilii ("Ach, ta wiosna"); w recenzjach oceniono ją bardzo krytycznie. Występowała więc w balecie, kształcąc w dalszym ciągu głos i dykcję. Po raz drugi debiutowała w operetce dopiero po pięciu latach, 24 marca 1909, w partii Saffi ("Baron cygański"). Ten debiut uznano za świetny. Odtąd stała się primadonną operetki Warszawskich Teatrów Rządowych. Śpiewała kolejno Violettę ("Piękność z Nowego Jorku"), Eurydykę ("Orfeusz w piekle"), Helenę ("Piękna Helena") zdobywając coraz większe powodzenie i usuwając w cień starszą od siebie o dziesięć lat Wiktorię Kawecką, dotychczasową primadonnę operetki. Często wyjeżdżała na występy gościnne, wszędzie zdobywając ogromne powodzenie; m.in. w grudniu 1910 śpiewała w Łodzi, w lecie 1911 w Moskwie, w lutym 1913 w Kijowie, w lipcu tego roku w Petersburgu.

W czasie I Wojny Światowej przebywała w Rosji (od 1915) występując w Petersburgu, Kijowie, Moskwie, Odessie i Baku.

Pierwszy jej występ po powrocie do Warszawy (14 września 1918) stał się manifestacją publiczności. Znowu objęła główne partie operetkowe w warszawskim Teatrze Nowości, a recenzenci określali każdą z jej ról jako "arcydzieło kunsztu w śpiewie, tańcu i pełnej smaku grze scenicznej" ("Kurier Warszawski" 1920 nr 59).

W 1922 (czerwiec, lipiec) występowała gościnnie w Lublinie, jesienią wyjechała za granicę - do Wiednia i Budapesztu. W czerwcu 1923 śpiewała gościnnie w Wilnie, we wrześniu i październiku 1924 w Krakowie. Na sezon 1924/25 zaangażowała się do operetki poznańskiej. Ustąpiła z niej jednak już w styczniu 1925. W lutym tegoż roku występowała gościnnie w Wilnie, w maju we Lwowie. W czerwcu wróciła do warszawskiego Teatru Nowości. Na początku 1926 znowu występowała gościnnie w Krakowie, Katowicach, Sosnowcu, Lublinie, odnosząc wielki sukces w roli Nadii ("Orłow"). Po zawieszeniu przedstawień w Teatrze Nowości (kwiecień 1926) wyjechała na występy gościnne do Krakowa, potem występowała na czele własnego zespołu m.in. w Piotrkowie (październik 1926), Sosnowcu, Kielcach, Radomiu, Białymstoku, Wilnie, Łucku, Lublinie, Łodzi, Kaliszu, Toruniu, Bydgoszczy, Gdańsku, Włocławku.

Od 25 grudnia 1926 należała do zorganizowanego przez Kazimierę Niewiarowską zespołu, działającego pn. Teatru Messal i Niewiarowskiej. Na sezon 1927/28 wróciła do operetki warszawskiej w Teatrze Nowości. W kwietniu 1928 występowała w "Wiosennej rewii" w teatrze Morskie Oko, w grudniu w lwowskim Teatrze Małym, potem w Krakowie, na początku 1929 w warszawskim teatrze Znicz. W czerwcu otworzyła własny teatr w Warszawie (pn. Operetka Lucyny Messal, ul. Marszałkowska 114). Ze względu na trudności finansowe musiała go jednak zamknąć po siedmiu miesiącach. Rozpoczął się najtrudniejszy okres w jej życiu; pozbawiona stałej sceny operetkowej i borykająca się z nieustannymi kłopotami finansowymi angażowała się kolejno do różnych zespołów rewiowych: Wesoły Wieczór (1930), Hollywood (1931), Kameleon (1932), Praskie Oko (1933). Wyjeżdżała na występy gościnne: do Bydgoszczy (lipiec 1930), Torunia, Grudziądza, Bydgoszczy (wiosna 1931), Lwowa (maj 1932), a nawet śpiewała w teatrzyku w hotelu Savoy (od 28 października 1934). Od sezonu 1936/37 została znowu zaangażowana do zespołu operetkowego w Teatrze 8.15, a od 1938 występowała w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie śpiewała m.in. partię Hrabiny ("Cygańska miłość"). 31 maja 1939 w sali Filharmonii odbył się jubileusz trzydziestolecia jej pracy scenicznej.

W okresie okupacji niemieckiej podczas II Wojny Światowej prowadziła popularny "Bar pod Messalką".

Po wojnie występowała w Teatrze Nowym w Warszawie. Grała role charakterystyczne w operetkach i komediach, m.in. panią Tscholl ("Domek trzech dziewcząt") i Dyndalską ("Damy i huzary"). 25 listopada 1946 obchodziła jubileusz pięćdziesięciolecia.

Należała do najwybitniejszych polskich artystek operetkowych. W swoim repertuarze posiadała ponad pięćdziesiąt głównych partii, wśród których największą popularnością, obok wymienionych, cieszyły się partie tyt. w "Sybilli", "Bajaderze", "Frasquicie", "Teresinie" oraz Wiera ("Ostatni walc"), Blanka ("Biały mazur"), Zuzanna ("Cnotliwa Zuzanna"), Gaga ("Ptasznik z Tyrolu"), Mefisto ("Mały Faust"), Gabriela ("Życie paryskie"), Ks. Helena ("Czar walca"), Angela ("Hrabia Luksemburg"), Lucy ("Targ na dziewczęta"), Ilona ("Cygańska miłość"), Klara ("Księżna cyrkówka").

Była legendą polskiej operetki, uwielbianą przez publiczność. Miała wspaniałe warunki sceniczne: urodę, figurę talent i głos. W swoim repertuarze miała ponad 50 ról.

Wystąpiła w roli pianistki Wandy w filmie „Szczęśliwa trzynastka" (1938), a także w kilku krótkich polskich filmowych formach muzycznych np. „Tańce niedźwiedzie" (1913), „One step" (1913), „Tango" (1913) oraz „Tańce i śpiewy" (1914).

Była córką Mischala, majstra stolarskiego z Warszawy, żoną Stefana Sztukowskiego
(16 października 1886 Warszawa - 10 grudnia 1953 Warszawa).
Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
W 2004 roku jednej z warszawskich ulic nadano nazwę Lucyny Messal.

Źródła: Słownik biograficzny teatru polskiego, FilmPolski, E-teatr, Wikipedia, Filmweb