Mikrospołeczność w "Psach ras drobnych" Olgi Hund

Dzięki temu mamy szansę przyjrzeć się nie tylko temu, jak wygląda psychiatria i funkcjonowanie szpitali psychiatrycznych w Polsce, ale także jakie są relacje między pacjentami czy też pacjentami a personelem oraz jakie hierarchie tworzą się między nimi.

W Psach ras drobnych widzimy, że pacjenci szpitala psychiatrycznego są mikrospołecznością, w której znika tabu. Pisarka nie boi się pokazać, dlaczego ludzie trafiają do szpitali psychiatrycznych. Nie zawsze są tam osoby skrępowane pasami, niezdolne do samodzielności w codziennych czynnościach. Nierzadko są to osoby (przede wszystkim kobiety) skrzywdzone przez innych i przez samo życie, wydarzenia, które były dla nich zbyt dużym wyzwaniem bądź też skrzywdzone lub pozostawione przez rodzinę, ale także przez personel medyczny, który albo nie ma sił przerobowych na pomoc, albo rutyna sprawiła, że empatia wobec pacjentów jest na coraz to mniejszym poziomie.

Czytając Psy ras drobnych czasami można odnieść wrażenie, że pacjenci zajmują się sami sobą. Narratorka popycha siedzącą na łóżku kobietę, aby ta mogła spać, a nie tylko bezczynnie siedzieć. Bohaterki nawzajem opowiadają o tym, jak trafiły do szpitala – „mężowie-węże ich waliły po pyskach". Część mówiła, że „życie takie jest", a dwie, że „Bóg tak chciał". Z tego opisu wyłania się pesymistyczny obraz, w którym nie ma zbyt wiele wsparcia, pomocy, zainteresowania czy troski. System szpitalny jest chłodny, a najczęściej wręcz zimny. Pokazuje to tym samym braki w samej wiedzy psychiatrycznej, lekarskiej, niedostateczne przygotowanie personelu. Świadczą o tym chociażby przestarzałe metody leczenia, jak ankieta typu „Czy masz depresję? Zaznacz odpowiedź. TAK/NIE", przepisywanie leków, które degradująco wpływają na stan fizyczny pacjentek. Bohaterki są w tej kwestii coraz bardziej zdesperowane, padają słowa ze stronny narratorki, że jeśli nie potrafią w tym szpitalu wyleczyć jej głowy, to niech chociaż zajmą się ciałem. To pokazuje, jak niewielkie jest zainteresowanie ze strony personelu, a jednym z najmocniejszych tego obrazów jest fragment opisujący obchód lekarski – „Obchód wygląda tak. – Jak tam? – pytają oni? – Dobrze – odpowiadamy. Oni chrząkają: „aha" i to znaczy, że koniec obchodu". Wszelkie próby leczenia zbiorowego, pewnej integracji tej mikrospołeczności ostatecznie stają się groteskowe – jak grill o 10 rano czy wieczór muzyczny poprowadzony nawet nie przez personel, a przez studenta psychologii, który wcześniej był praktykantem w tym szpitalu.

Tym samym wytwarza się szpitalna mikrospołeczność, w której są co najmniej dwa obozy – pacjentów i lekarzy. Trudno mówić tu o współpracy czy chociażby wzajemnym zrozumieniu, można nawet pokusić się o stwierdzenie, że są one w opozycji do siebie, ich relacja opiera się na ciągłej konfrontacji, pewnego rodzaju walce. Obraz tego uzupełnia zamknięta przestrzeń szpitala, gdzie od razu na myśl nasuwa się heterotopia Foucaulta, bo szpital jest tutaj miejscem nieprzyjaznym, odizolowanym od społeczeństwa zarówno pod kątem przestrzeni, jak i reguł tam panujących.

Olga Hund w Psach ras drobnych prezentuje dość pesymistyczny obraz psychiatrii w Polsce. Poprzez krótkie formy widać przemilczenie tego tematu w ogólnym dyskursie, w ujęciu personelu szpitalnego zauważamy jego wady i niedociągnięcia. Pisarka stawia diagnozę nie tylko, że ten temat jest pomijany a niezwykle istotny, ale także, że w samych szpitalach brak nowych form leczenia, skupienia się na pacjencie, próby zrozumienia i poznania jego historii. Natomiast pacjenci tworzą specyficzną mikrospołeczność, w której czasami są zmuszeni pomagać sobie nawzajem, aby jakąkolwiek pomoc otrzymać.