Misterium męki twórczej

Jesteśmy gośćmi na wernisażu. Fragment przestrzeni foyer wydzielono metalową konstrukcją, na której zawisły dziesiątki czarnych pokrowców na ubrania. Mogłaby znaleźć się w nich niejedna kreacja, jednak pozostają puste. Pośrodku tej tymczasowej galerii sztuki ustawiono stolik z ekranem w formie blatu, na nim butelkę z cieczą mniej lub bardziej imitującą wódkę. Wśród widzów daje się zauważyć lekkie zniecierpliwienie. "Stoimy jak kołki", mówią. Wtem do towarzystwa dołącza mężczyzna w skórzanej kurtce (Robert Ninkiewicz), który ciekawie rozgląda się po otoczeniu, po chwili zabiera głos. Jest Panem, który z przeciętnego malarza kopisty (Marcin Miodek) chce zrobić wielką personę świata sztuki. Od tej pory artysta będzie podlegał jego ciągłej manipulacji - zmieni imię na Nikt. Zostajemy wprowadzeni do historii, której ciąg dalszy rozegra się już w Czarnej Sali.

Przestrzeń najmniejszej sceny Teatru Wybrzeże wydaje się idealna do działań eksperymentalnych. Nie inaczej jest tym razem. Zauważalny od wejścia brak tradycyjnego podziału na widownię i scenę od razu sugeruje, że, chcąc nie chcąc, musimy spodziewać się uczestnictwa w spektaklu zamiast biernego i bezpiecznego jego obserwowania. Istotnie, pokój wypełniają metalowe stoły rozstawione na kształt litery U, z porozkładanymi - pustymi bądź jeszcze pełnymi - butelkami po alkoholu, przy których zasiadamy jako współbiesiadnicy. Przez kolejne półtorej godziny trójka aktorów - Robert Ninkiewicz, Marcin Miodek oraz Marta Herman - skutecznie zadbają o to, by wyciągnąć widzów ze strefy komfortu. Ale tak naprawdę zagadywanie publiczności czy wskakiwanie na stoły, które miało sprawić, że poczujemy się niewygodnie i staniemy się częścią gry, nie powinno oderwać uwagi od fabuły. Nikt jako ten młody i naiwny w zamian za korzyści materialne i wypromowanie siebie, poddaje się tytułowej kreacji, aktowi ponownego stworzenia. Pan nie tylko mówi mu, co ma malować, ale układa jego biografię. Miodek w swojej roli jest egzaltowany, czasem aż nazbyt, ale pasuje to do postaci, którą kreuje - przewrażliwionej, prześladowanej przez lęki, wizje, ratującej się na przemian wódką i środkami psychotropowymi. Jest jak dziecko błądzące we mgle (scena z dmuchanym kołem do pływania), naiwny, zapatrzony w Pana ("Wierzę w ciebie, Panie"). Na przeciwnym biegunie stoi charyzmatyczny Ninkiewicz i to on najbardziej przykuwa uwagę, wyraźnie wybija się aktorsko.

Nieustannie przywoływane są wątki biblijne - cóż się dziwić, w końcu jedną z książek, które Pan nakazał swojemu podopiecznemu uznać za przewodniki po nowym życiu, było Pismo Święte. Nikt pragnie więc namalować współczesną wersję drogi krzyżowej z ludźmi biednymi, z marginesu społecznego, towarzyszącymi Jezusowi w ostatniej drodze. Sam spektakl jest swego rodzaju drogą krzyżową - usadowieni za długimi stołami mamy przed sobą na podłodze reprodukcję "Ostatniej Wieczerzy" Leonarda da Vinci, której uczestnikami, wydaje się, jesteśmy. Z głośników odczytywane są kolejne stacje tej wędrówki, której kres, jak i początek, nastąpi we foyer i przyniesie rozwiązanie zagadki nieznanego dotąd oblicza Chrystusa.

Pomimo wyraźnego wyczerpania pomysłów inscenizacyjnych w fazie końcowej spektaklu, czego dowodem jest choćby zupełnie bezcelowe obnażenie Miodka, przedstawienie robi wstrząsające wrażenie. Największy udział ma w tym koncepcja scenograficzna Mirka Kaczmarka. Reżyser Jarosław Tumidajski za pomocą historii o machinie sponsorsko-krytycznej nawiązuje do dawnych mecenasów sztuki, opłacających artystów i oczekujących w zamian uhonorowania ich w swoich dziełach. Można ją jednak przenieść również na grunt współczesny i rozmowy na temat finansowania sztuki z pieniędzy publicznych. W takim przypadku napisana przez Iredyńskiego w 1984 roku "Kreacja", wydaje się zaskakująco aktualna.