Nie słyszeć tego, co płacze w środku

Ostatecznie pomocną dłoń wyciąga internet. „Mindfullnessowy" guru powie, jak oddychać, by zachować spokój umysłu. Nie należy zapominać o jodze i dobroczynnym dla duszy działaniu każdej pozycji. Nie pomagają. Bolesne słowa wciąż wracają i dudnią w głowie, niepowstrzymanie. Czytanie performatywne "Tata wiesza się w lesie", na podstawie dramatu Przemysława Pilarskiego w reżyserii Michała Rzepki, to obraz uwikłania w traumie, zapętlenia w toksycznych wspomnieniach, od których nie ma ucieczki, choć bohaterowie wciąż jej szukają.

Pomocy szuka się zewsząd. Także w zaspokojeniu seksualnym i tym początkowo jest dla bohatera spektaklu „Tata wiesza się w lesie" dziewczyna po drugiej stronie ekranu. Chłopak grany przez Pawła Kosa i Karolina Bednarek w roli dziewczyny spotykają się wirtualnie – „na kamerkach", ma to dać upust skotłowanym emocjom. Okazuje się, że w głowie fantazji, siedzącej po drugiej stronie, buzują podobne koszmary. Kim jest tak naprawdę? Niełatwo jest jej się otworzyć, próbuje nie rozdrapywać wciąż sączących się ran. Także ucieka – „jedzie, jedzie, jedzie, już jej nie ma".

Jemu z kolei nieustannie towarzyszy ojciec. Jest w jego głowie. Gotowy, by przy okazji najmniejszego potknięcia zmieszać syna z błotem, swą niewyjaśnioną agresją. To ojciec błyszczy, jest toksycznym superbohaterem, którego dziecko mimo bólu potrzebuje. Szuka choć odrobiny zainteresowania, chce patrzeć, jak ojciec przykręca śrubki, chce po prostu być z nim. Wciąż wierzy, że źródło toksyn kiedyś wreszcie wyschnie, skończą się upokorzenia i strach. Lecz im jest starszy tym więcej widzi, a ojcowski jad przeżera mu skórę. W końcu nie chce go już w swoim życiu, a wtedy jest go przekornie najwięcej.

Spektakl wielowymiarowo pokazuje oblicza traumy. Naładowana emocjami gra aktorska dopełnia skromną scenografię, którą udaje się ograć na wielu płaszczyznach. Prawdziwą esencją akcji są twarze i ruchy aktorów, którzy przechodzą płynnie między skomplikowaną układanką konwencji. Niektóre sceny są brutalnie dosłowne, inne adekwatnie metaforyczne. Część dróg ucieczki bohaterów reżyser zdecydował się pokazać dosadnie i wprost, kolejne zaś to alegoryczne wycieczki, nieustannie zaskakujące. Przewijają się odwołania do kultury zaharowywania się – trzeba harować, by stworzyć nową, lepszą wersję siebie. Podobnie jawi się nawiązanie do gier, w których tworzy się swojego wirtualnego bohatera – czystą bezmyślną kartę do sterowania, swoista terapia w innym wymiarze. Wszystko po to, by nie słyszeć. Nie słyszeć tego, co płacze w środku. A wewnętrzne dziecko wciąż pyta: „Pobawisz się ze mną?". Pragnie być zauważone i kochane, jest jak swoisty Joker, który tak jak ten filmowy, z czasem ma dość bycia „ofiarą", zaczyna się utożsamiać z chaosem i zemstą, zaczyna postrzegać przemoc jako formę komunikacji i wyzwolenia. Joker zyskuje wtedy uwagę i siłę, której wcześniej nie miał, bohater dramatu zdaje się do końca być bezsilny bez względu na podejmowane próby.

Minimalistyczna gra oświetleniem dopełnia poczucie rozdarcia. Światło reflektora tworzy zamknięte bańki światów bohaterów, w pewnym momencie zaczynają się jednak przenikać. Wykorzystanie nagrań „ojca" daje efekt wyłaniającego się portalu, wyrytego w głowie, takiego, który pojawia się, choć nikt nie chciał go otworzyć. W takich momentach scena jest ciemna, króluje na niej władca czarnych emocji – ojciec, jednak to syn, przyglądający mu się niczym widz osobistego horroru, czekający na finał, jest symbolicznie w blasku – jak na przesłuchaniu, czeka, co zarzuci mu oskarżyciel.

Trauma jest jak więzienie. A nowe oskarżenia wciąż dochodzą i blokują drogę do wolności. Reperkusje przeszłości stawiają gruby mur, nie dopuszczają do wyzwolenia. „Tata wiesza się w lesie" w adaptacji Michała Rzepki to angażujące, emocjonalnie widowisko, przeplatające konwencje, odwołania i metaforyczność z dosłownością. Jest jednocześnie współczesne, ale też uniwersalne, czego zasługą jest zarówno sam tekst, jak i kształt nadany przez reżysera. Momentami brutalnie umieszcza widza w głowach straumatyzowanych bohaterów, buduje dyskomfort, taki, który czują oni sami. Władzę na scenie przejmuje dezorientacja tak, aby dosadniej poczuć, że „z całym życiem jest się gdzieś w lesie".