O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć

"(F) Światło w nocy" - reż. Krzysztof Czeczot - Teatr Telewizji Polskiej

Spektakl ,,Światło w nocy" w reżyserii Krzysztofa Czeczota zrealizowany został przez Narodowy Instytut Audiowizualny na podstawie sztuki napisanej przez Macieja Karpińskiego – polskiego dramaturga, scenarzystę i krytyka teatralnego.

Jest to krótkie przedstawienie o nietypowej fabule, poruszające problemy uniwersalne. Widz po tytule i wstępnie zarysowanej tematyce spodziewałby się raczej utworu opowiadającego o znojnej walce niemieckich żołnierzy. Co jest zaskakujące, nie jest to w pełni błędne założenie, ale przedstawione zmagania okazują się być innej natury.

Spektakl opowiada o trójce bojowników sprawy narodowej przebywających na okręcie Goplana, Adolfie Schicklgruberze – dumnym dowódcy o zapędach dyktatorskich, Ludwigu Wittgensteinie – tajemniczym nauczycielu, znajomym z lat szkolnych dowódcy o skłonności do filozofowania oraz Józefie Szwejku – prostym żołnierzyku o niewyszukanym poczuciu humoru. Te trzy bardzo różniące się osobowości ścierają się ze sobą, zmuszone do wspólnego spędzania czasu w zamkniętej przestrzeni okrętu.

Postać dowódcy, odtwarzana przez Wojciecha Mecwaldowskiego, jest najbardziej wyrazista, dzięki świetnej grze aktorskiej nabiera surowości. Mimika sprawia, że oficer robi wrażenie naprawdę groźnego człowieka, co kontrastuje z ogólną charakterystyką postaci w sposób niemal komiczny. Dowódca dążący do pełni władzy okazuje się być najsłabszy psychicznie ze współziomków i wrażliwy na docinki. Jego znienawidzony szkolny kolega, grany przez Łukasza Simlata, to postać zgoła odmienna. Człowiek spokojny, nonszalancki, który zdaje się nie przejmować błahymi, ziemskimi sprawami. Czas na okręcie spędza na filozoficznych rozmyślaniach. Aktor świetnie oddaje ten rys postaci poprzez powolne ruchy i bardzo delikatną mimikę zdradzającą częste zamyślenie. Szwejk, w którego wciela się Borys Szyc to postać wesoła, żyjąca chwilą, komiczna przez swoje prostoduszne zachowanie i opowiadane historyjki. Kontrast, jaki wywołuje zestawienie wesołka z pozostałymi bohaterami, służy niejako przełamaniu powagi sztuki, nadaje jej odrobiny lekkości.

Żołnierze w swoich rozmowach poruszają ważkie i wciąż aktualne kwestie natury ideologicznej i egzystencjalnej. W codziennych rozmyślaniach towarzyszą im rozważania na temat natury człowieka i miłości, roli kobiet czy osób homoseksualnych. Zaślepiony pychą dowódca porusza zagadnienia z zakresu psychologii tłumów, roli wolnej woli, historii i władzy. Szwejk opowiada również anegdoty o rysach przypowieści, często prowadzące do przykrych wniosków. Dyskurs filozoficzny przeradza się również w dyskusję o estetyce i definicji sztuki. ,,Sztuka musi mieć jakiś cel poza przedstawieniem" i ma, gdyż ta, jak mało która, wywołuje u człowieka efekt katharsis, dreszcze spowodowane przenikliwością wyrażonej myśli.

Spektakl zrealizowany został jako teatr telewizji, więc pewne cechy filmowe są zauważalne. Mnogość ascetycznie zaaranżowanych scenografii nieograniczonych przez scenę teatralną sprawia, że widz momentami traci wrażenie oglądania przedstawienia teatralnego. Kostiumy nie przyciągają uwagi, mają na celu zlanie się z tłem, gdyż najważniejszą częścią spektaklu są prowadzone rozmowy, nie jest to widowisko wizualne. Muzyka pojawia się rzadko, dodaje jedynie dramatyzmu wymagającym tego scenom.

,,Światło w nocy" to genialna sztuka, zdecydowanie niewystraczająco doceniona, niosąca ze sobą ogrom treści. Nasączony aforyzmami, poruszający uniwersalne kwestie spektakl, z początku niepozorny, wywołuje ogromne wrażenie i skłania do refleksji. Jest to nietuzinkowa realizacja teatralna właściwie pozbawiona akcji, utwór sceniczny o cechach rozprawy filozoficznej. Przekrojowe rozważania na różnorakie tematy przedstawione ,, na scenie" stanowią punkt wyjścia dla jednostki do określenia, kim właściwie jest i jaki jest jej świat.

Zuzanna Ponulak
Dziennik Teatralny Kraków
18 listopada 2020

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia