O ostatnim tygodniu życia Jezusa

"Jesus Christ Superstar" - reż. Norman Jewison - USA (1975)

Jesus Christ Superstar – rock opera z przełomu lat 1969 i 1970 autorstwa Andrew Lloyd Webbera (muzyka) i Tima Rice'a (libretto), traktująca o ostatnim tygodniu życia Jezusa Chrystusa widzianego oczami jego zwolenników i przeciwników.

Musical pojawił się w roku 1970 jako album koncepcyjny (zwany potocznie „brązowym albumem" ze względu na okładkę). Twórcy dzieła zdecydowali się wydać swoje dzieło w formie płytowej, ponieważ śmiały i kontrowersyjny materiał mógłby zostać niedopuszczony do realizacji na teatralnych scenach. Konspektowy album do dzisiaj uchodzi za jeden z czołowych zapisów przedstawienia.

Zanim 1 października 1971 roku Jesus Christ Superstar zagościł na Broadwayu po raz pierwszy, stanowiąc zarazem pierwszą teatralną wersję spektaklu, musical doczekał się cztery miesiące wcześniej oficjalnej trasy koncertowej. 12 lipca 1971 roku w Pittsburghu w stanie Pennsylvania miał miejsce otwierający serię koncertów występ na Civic Arena. Trasa liczyła przystanki w 54 miastach w całych Stanach Zjednoczonych i doczekała 74 przedstawień. Widownia przyjęła produkcję ciepło, rezultatem czego były dwie późniejsze podobne trasy pod koniec lata 1971 roku. Ideą przedsięwzięcia było promowanie musicalu w Ameryce, gdy nadal jeszcze trwały prace nad broadwayowską inscenizacją. Podkreślała to niejako obsada, w której skład weszli: Jeff Fenholt jako Jezus, Yvonne Elliman jako Maria Magdalena oraz Carl Anderson w roli Judasza. Cała trójka została później zaangażowana do wersji scenicznej z Nowego Jorku, reżyserowanej przez Toma O'Horgana. Trasa koncertowa miała oprócz promocyjnego celu jeszcze inny. Była to bowiem pierwsza profesjonalna produkcja od czasu wydania konspektowego albumu w 1970 roku. Album odniósł duży sukces, w konsekwencji czego w całych Stanach Zjednoczonych nastąpiła plaga nieprofesjonalnych, szkolnych lub nie działających pod żadną licencją inscenizacji musicalu oraz nielegalnych tras koncertowych. Dzięki Robertowi Stigwoodowi, przedsiębiorcy muzycznemu i zarazem producentowi współodpowiedzialnemu za sukces Jesus Christ Superstar na świecie, udało się wyeliminować z całego kraju wszelkie nieprofesjonalne produkcje. Oficjalna lipcowa trasa z Fenholtem, Elliman i Andersonem została zatem pierwszą oficjalną produkcją koncertową.

12 października 1971 roku odbyła się premiera wyreżyserowanego przez Toma O'Horgana Jesus Christ Superstar w Mark Hellinger Theatre na Broadwayu. Producentami przedstawienia zostali Robert Stigwood oraz wytwórnia MCA Inc.. Opiekę muzyczną nad spektaklem sprawował Marc Pressel, kostiumy przygotował Randy Barcelo, natomiast scenografię - Robin Wagner. Podobnie jak podczas poprzednich dwóch tras koncertowych, główne role Jezusa i Marii Magdaleny dostali Jeff Fenholt oraz Yvonne Elliman. Barry Dennen, który użyczył głosu swojej postaci Piłata na konspektowym albumie, przeprowadził się z Wielkiej Brytanii do Nowego Jorku, by wcielić się w tego samego bohatera na broadwayowskich deskach.

Paul Ainsley odegrał postać króla Heroda, Bob Bingham – Kajfasza, Phil Jethro zaś - Annasza. Judaszem w obsadzie został Ben Veeren, dublowany przez Kurta Yaghjiana. Carl Anderson zastąpił Bena, gdy ten opuścił obsadę. Grający zwykle rolę reportera i trędowatego Kurt przejął wówczas na stałe rolę Annasza. Podobnych bohaterów grał Ted Neeley, będący również dublerem Fenholta do postaci Jezusa. 23 kwietnia 1972 roku obsada musicalu zaprezentowała się na 26. gali Tony Awards, wykonując przed publicznością trzy utwory ze sztuki - The Temple, repryzę Everything's Alright oraz I Don't Know How to Love Him. Musical otrzymał pięć nominacji w kategoriach najlepszej oprawy muzycznej, najlepszego aktora drugoplanowego dla Bena Vereena, najlepszej scenografii, najlepszych kostiumów i najlepszego oświetlenia. Sztuka dostała mieszane recenzje. Jej premierę poprzedzały liczne protesty grup katolickich, protestanckich i żydowskich. Zarzucano autorom okrojenie postaci Chrystusa z boskości, obarczanie winą Żydów za śmierć Jezusa, a także za akcenty rasistowskie w obsadzeniu czarnoskórego Bena Vereena w roli Judasza. Produkcja została zakończona pod dwóch latach grania, w czerwcu 1973 roku. Odegrano 711 przedstawień.

Jesus Christ Superstar miał swoją premierę w Australii w 1972 roku. Mniej więcej rok produkcja była odgrywana w Capitol Theatre w Sydney. Okazjonalnie też trafiła do Melbourne, grana wtedy w Palais Theatre. Od 4 maja 1972 do stycznia 1974 roku odnotowano ponad siedemset odegranych przedstawień. Przy przedsięwzięciu sprowadzenia tego spektaklu na australijską scenę pracowali ludzie, którzy byli kilka lat wcześniej zaangażowani w sukces musicalu Hair w tym kraju, jak chociażby producent Harry M. Miller, reżyser Jim Sharman, scenograf Brian Thompson, a także odtwórcy głównych ról: Reg Livermore i wówczas szesnastoletnia Marcia Hines, dla której Hair był teatralnym debiutem. Marcia zagrała w australijskiej wersji rolę Marii Magdaleny, dołączając do obsady Jesus Christ Superstar na ostatni rok, między 1973 a 1974. Zastąpiła Michelle Fawdon, która od początku trwania produkcji odtwarzała tę postać. Epizod w Jesus Christ Superstar stał się dla Marcii Hines początkiem dużej kariery muzycznej.

Do obsady dobrano znane w tamtym okresie osobistości sceniczne z Australii. Dwóch urodzonych w Brytanii wokalistów, którzy prowadzili tu swoją karierę - Trevora White'a w roli Jezusa i Jona Englisha jako Judasza. W postać króla Heroda wcielił się przez pierwszy rok aktor Reg Livermore, zastąpiony później przez Joe Dickera. Sprowadzana ze Stanów Zjednoczonych Marcia Hines zmierzyła się z rolą Marii, wchodząc na miejsce Michelle Fawdon. Pozostałymi postaciami w australijskiej obsadzie byli: Robin Ramsay jako Piłat, Stevie Wright jako Szymon, Wayne Matthews jako Piotr, Peter North jako Kajfasz oraz John Paul Young jako Annasz. W 1972 roku nagrano album, będący kompilacją głównych utworów ze sztuki.

W 1976 roku po sukcesie ekranizacji Jewisona powstała krótka produkcja w USA, w której wzięło udział kilku aktorów z filmu: Ted Neeley i Carl Anderson odgrywali role Jezusa i Judasza, Yvonne Elliman pojawiała się na scenie sporadycznie jako Maria Magdalena, a rok później do obsady dołączył Paul Ainsley, który w 1971 roku na Broadwayu wykonał piosenkę Heroda.

(-)
Wikipedia, Słownik teatru
3 kwietnia 2021
Portrety
Norman Jewison

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...