O śmierci, o śmierci, o miłości

Od początku historia ta chciała rezonować z uniwersalnym humanitaryzmem i człowieczeństwem, i odnosiła się do niego, nie porzucając przy tym z natury nieporzucalnej polskości i ciągnącą się w związku z nią masą zobowiązań, skomplikowań i trudnych kontekstów. Konsekwentnie więc trupa odbyła ze swoją opowieścią tournée po Europie, a potem długo, długo grała w Polsce, uparcie wypełniając sale i kłując sumienia. W grudniu Anno Domini 2022 wróciła do Teatru Nowego, i nowe czasy, nowe realia polityczne i na nowo wymyślane, stare okrucieństwa tylko dodały jej znaczeń. Młody Stuhr brzmi po prostu inaczej w swoim genialnie powiedzianym monologu o zabijaniu, w Polsce, w której tydzień temu porozsyłano młodym mężczyznom – cywilom wezwania na ćwiczenia wojskowe.

Krzysztof Warlikowski razem z Jackiem Poniedziałkiem i Piotrem Gruszczyński stworzył opowieść sklejoną z greckich tragedii i reportaży Hanny Krall, Świetlickiego i Tagore'a. Wyszła im historia o umieraniu, ale o życiu. O nienawiści, ale o miłości. O podłości człowieka, o jego słabości i zadzwiającej sile, i dobroci której nikt się nie spodziewa.

Zadanie trudne i zrealizowane ze wspaniałymi współtwórcami. Małgorzata Szczęśniak stworzyła świat, w którym starożytność przechodzi w XX, a potem XXI wiek tak płynnie jak sam scenariusz, a plastikowe klatki w zupełnie intuicyjny sposób odgradzają od siebie światy, bogów i ludzi, żywych i martwych. Nie będzie to wielką niespodzianką, że aktorzy Teatru Nowego są wspaniali, a w (A)polloni grają najlepsi. Przy tym bezczelnie genialny był Chyra, momentami genialna Maja Ostaszewska i absolutnie przeszywająca Ewa Dałkowska. Do tego Magda Cielecka w jednym wrzasku opowiedziała wielką zbrodnię zadawaną teraz Palestyńczykom, opowiedziała ją w historii opowiadanej o Izraelu.

Chociaż tak naprawdę nie jest to historia o Izraelu. Nie jest też o Polsce. Nie jest o bogach, ani o ich ludzkich wyobrażeniach. To jest historia o ludziach i zwierzętach, jak przepisany, wyzbywający się kolonializmu Kipling. Jest o Wielkim, Nieskończonym Złu, które implikuje istnienie Wielkiego Dobra, musi implikować.

Na początku pokazywane jest nam ludzkie, wyrządzane zło, patrzymy na nie z ciemności widowni i chcąc nie chcąc oceniamy. Jesteśmy sędziami, tych opowiadanych od starożytności i powtarzanych co kilkanaście lat okrucieństw. Potem sprawa się komplikuje, na Sali robi się jaśniej, nie można się schować, z prostych, schowanych widzów stajemy się współodpowiedzialni, mieszczańsko pełni hipokryzji, zdemaskowani jako zdolni do okrucieństwa.

Takimi wypuszczają nas na przerwę, w niezbyt, szczerze mówiąc, dobrym stanie. Kiedy wracamy, napici niemoralnie drogim winem, okazuje się że sprawa jest jeszcze gorsza niż się, wychodząc wydawało – ale nie beznadziejna.

Ten brak beznadziei odróżnia moim zdaniem katharsis Wielkiego Teatru od masochizmu spektakli traktujących o Źle. Jak mają starać się zmieniać ludzie, którym opowiedziany został świat bez możliwości naprawy. A Warlikowski chyba naprawdę chce, żebyśmy próbowali, po co inaczej tworzyłby ten ogromny moralitet filozoficzny.

Maja Ostaszewska „wierzy w małe żabki" i to jest nauka z tych pięciu godzin spędzonych w Teatrze Nowym, to znaczy mówi że miłość jest w świecie, schowana w wysokich trawach.