Obcy jest potrzebny

Historia Kaspara Hausera poprowadzona została w formie alegorycznej przypowieści o losie pojedynczego człowieka skazanego na samotność. Pozostawionego nie tylko przez rodziców, ale także przez Stwórcę. Pozbawionego oczywistej przeszłości, zdanego na przypadek, bez wyraźnych perspektyw. „Każdy za siebie i Bóg przeciwko każdemu" tak, zgodnie tytułem pierwotnym filmu Wernera Herzoga o tej historycznej postaci, można by określić sytuację straty i poziom nadziei wyrażonej w spektaklu. Reżyser włączył do tego jeszcze humor, serdeczny rechocik dedykowany bohaterom walki o dominację w sektorze usług religijnych. Matka Boska na ludową nutę roztacza opiekę nad znajdą, a lokalny klecha, korzystając z atrybutów ziemskiej władzy i siły, odprowadza „Maryjkę" na właściwe miejsce, czyli w ramy obrazu. „Maryjka" lekko krnąbrna i figlarna nie rezygnuje z walki o Kaspara, choć ostatecznie i ona w swym zhierarchizowanym świecie obrzędowości doczesnej marginalizuje rolę bohatera, wtłaczając go w ramy „niepokalanego" wniebowzięcia na opak po ułamanych szczebelkach drabiny Jakubowej.

Paweł Szkotak nie prowokuje do dialogu nad tragicznie wymowną historią realnego Kaspara, ale nakreśla uniwersalistyczną przestrzeń wspólnoty, w której każda postać zaznacza swoją rolę i praktykuje prywatną demitologię humanitarną. Społeczność przedstawiona, wykrywając odrębność, zwiera szeregi wobec „oddanego na wychowanie lub zabicie" młodego Kaspara. Cnotliwa czystość bohatera, jego ciekawość, rozproszenie i energia odbierane są jako wyzwanie wobec tych, do których trafił. Osamotnienie postaci rośnie proporcjonalnie do nowych sytuacji animowanych przez uwikłaną w schematy społeczność. Religia traktowana jako ozdobnik, wykorzystywana jest bez zahamowań, czyniąc ją pstrym dodatkiem. Reżyser uwypuklił ten aspekt, czerpiąc z różnych etapów życia i męczeństwa Chrystusa, uwznioślając historię Kaspara Hausera, podrzutka, everymana, o którego toczy się walka.

Reżyser postawił na czytelność i plastykę przekazu, podkreślając detale składające się na przypowieść. Operuje jasnym światłem, zatrzymuje w różnych momentach akcję, aby wyłuskać drobiny znaczeń i zaciekawić widza spragnionego demistyfikacji sensów. Bartosz Borowski w roli tytułowej zaciekawia sposobem gry, swobodą fizyczną, mimiką, mikrogestami. Nadaje postaci atrybuty ofiarne, wpisane jako osobista bezwolność i czystość wynikające z braku potwierdzonej przeszłości. Klarowny monumentalizm muzyki Bacha odciska wyraźne piętno na wymowie spektaklu przysposobionego do identyfikacji Kaspara.

Kaspar. Reżyseria: Paweł Szkotak, Scenariusz: Paweł Szkotak i zespół Teatru Biuro Podróży, Scenografia: Paweł Szkotak, współpraca: Joanna Sapkowska, Natalia Kołodziej, Kostiumy: Natalia Kołodziej, Muzyka: Jan Sebastian Bach w wykonaniu Macieja Batora. Obsada: Bartosz Borowski – Kaspar, Jakub Henke, Łukasz Kowalski, Maja Osińska, Paweł Stachowczyk (Passacaglia w Bazylice w Bardzie Śląskim, inne utwory w Kościele Pokoju), Marta Strzałko, Karolina Wensierska, Tomasz Wrzalik. Czas trwania: ok. 60 min. bez przerwy. Premiera: 8 sierpnia 2021 r. na Festiwalu na Wolnym Powietrzu w Poznaniu, recenzowany pokaz: 8 lipca 2023 r. na XXV Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA 2023.