Obrzydliwy świat

Antologia utworów McGuinnessa zawiera sztuki zatytuowane „Wspomnijcie synów Ulsteru", „Niewinność czyli życie i śmierć Michelangela Merisi da Caravaggio", „Mary i Lizzie", „Ktoś kto będzie czuwał nade mną" oraz „Jedzie Cygan drogą". To oczywiście tylko część dorobku irlandzkiego pisarza. McGuiness koncentruje się w swoich dziełach na zwrotnych momentach historii, kluczowych postaciach ze świata sztuki i polityki. Twórca „Wspomnijcie synów Ulsteru" podkreśla swoją irlandzką tożsamość, a także otwarcie przyznaje się do homoseksualizmu. Właściwości te  owocują to osadzaniem akcji jego sztuk w kontekście lokalności i specyfiki Irlandii a także stale obecnym tematem związków homoseksualnych, tym samym sygnalizując odmienność literacką oraz ponadprzeciętną wrażliwość i intuicję bohaterów. Istotnym tematem staje się także jawna nienawiść i brak porozumienia między katolikami a protestantami – animozje do dziś obecne w codzienności Irlandczyków.

Sztuki McGuinnessa nie respektują tradycyjnej konstrukcji dramatycznej. Zmienność miejsc i bohaterów akcji, wielogłosowość historii, dynamika zdarzeń tworzą niepospolite zestawienie pełne napięć i zaskakujących sytuacji. Język bohaterów McGuinessa jest szorstki – jedni nie oszczędzają drugich i nieraz bezlitośnie wykorzystują słabe punkty innych. Jest To także język szukający głębokiego porozumienia i współprzeżywania dziejącej się historii. W sztukach irlandzkiego pisarza dominuje poczucie obecności cienia śmierci i zbliżającego się końca. Jego bohaterowie czują dojmującą samotność i bezradność wobec okrucieństw świata.

Najbardziej widoczne stają się owe elementy pisarstwa McGuinnessa w dramacie „Wspomnijcie synów Ulsteru". Grupa irlandzkich żołnierzy-ochotników zostaje rzucona w brutalną bitwę pod Sommą, z której tylko jeden, Pyper, uchodzi żywy. W dramatycznym i pełnym gniewu monologu początkowym zarzuca Bogu brak reakcji na okrucieństwa wojny, a także chorą chęć wysłuchiwania wojennych opowiadań w modlitwach ocalałych. Pyper rozpamiętuje przywołuje z pamięci sytuacje i rozmowy, które miały miejsce przed bitwą. To on był tym, który przez błazeńskie zachowania, absurd i ironię wyrażał przerażenie tym, co każdego z nich  wszystkich czeka – wszyscy mieli zginąć w bezsensownej walce zaprojektowanej przez posiadających władzę. A jeśli nie zginą – i tak będą martwi przez okrucieństwa wojny wyryte w ich świadomości.

Mroczna teatralność jest  cechą charakterystyczna dramatu „Niewinność czyli życie i śmierć Michelangela Merisi da Caravaggio". Sztuka opowiada o jednym dniu i jednej nocy z życia wybitnego malarza. Dramat wykorzystuje elementy pojawiające się na obrazach mistrza jak np. czerwony płaszcz zarzucony na ramiona postaci. Tu rekwizyty malarskie przekształcone są w rekwizyty teatralne i niejako ożywają w słowach McGuinnessa. Caravaggio w jego dramacie to postać awanturnicza, pełna skrajnych emocji, która swoje wyobrażenia i wynaturzone pożądania przekształca w artystyczne kreacje. Obok prostytutki, modelki, a zapewne kochanki mistrza pojawiają się też Antonio i Lucio, którzy prawdopodobnie byli modelami przy pracy nad obrazem zatytułowanym „Bachus". Fakty historyczne przeplatają się tu z wizjonerstwem i teatralnością obrazów malowanych słowami.

Interesująca jest także perspektywa zastosowana  w dramacie „Marry i Lizzy". Sztuka o nieregularnej budowie, ubrana w formę luźnych wypowiedzi, gier słownych, pozornej naiwności głównych bohaterek opowiada o dwóch kobietach towarzyszących Engelsowi w czasie tworzenia się jego poglądów na państwo i społeczeństwo. Znamienne, że historia ukazana  jest właśnie z punktu widzenia dwóch robotnic z Manchesteru, a nie, ze strony socjalistycznych przywódców. To Mary i Lizzie posiadają pełniejszą wiedzę o społeczeństwie, niedostatku i niesprawiedliwości, ponieważ płynie ona z doświadczenia, a nie – jak w przypadku Marksa i Engelsa – z pism.

Dwie kolejne sztuki, „Ktoś kto będzie czuwał nade mną" oraz „Jedzie Cygan drogą", podejmują temat cierpienia, zanurzenia w osobistych tragediach ale także prób odnajdywania w nich siebie i formułowania na nowo wartości i poglądów.

Lektura współczesnych dramatów Franka McGuinnessa to interesujące doświadczenie. Mimo „nieociosanej" formy, szorstkiego języka i trudnych tematów daje się wyczuć dążenie autora do ukazania człowieka jak najpełniej – w jego skrajnej brutalności, obrzydliwości i  niewinności. W swoich okrutnych grach i sprośnych opowieściach prostytutki, żołnierze, artyści,  politycy, katolicy i protestanci mówią o widzianym ich oczami świecie kłamstwa, wykorzystywania, pożądania i okrucieństwa, w którym niekoniecznie szukają zrozumienia i sprawiedliwości.