Odszedł zanim się dowiedział

Kiedy Wiktor Ruben, bohater opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza, odwiedza dwór Wilko po 15 latach nieobecności, spotyka kobiety (tytułowe panny), w towarzystwie których przeżywał lata swojej młodości. Powrót do wspomnień wywołuje w Wiktorze niepokój, potrzebę refleksji nad przeżyciami z okresu I wojny światowej, stawia pytanie o sens ludzkiej egzystencji. Siostry z Wilka w prozie Iwaszkiewicza to kobiety, których historia toczy się wokół codziennego życia na wsi, rozterek miłosnych, perypetii rodzinnych. Julcia, Jola, Zosia, Kazia, Fela i Tunia przez lata budowały własną tożsamość zmagając się z przeciwnościami losu. Iwaszkiewicz obrazuje wzajemne relacje kobiet, jak również zarysowuje emocjonalny obszar więzi Wiktora z tytułowymi pannami. Niejednokrotnie budziły w młodym bohaterze erotyczne fascynacje, pożądliwość i zauroczenie 1). Dla Wiktora okres przedwojenny, dni spędzone w Wilku, były wypełnione beztroskim poszukiwaniem siebie, zabawą, przygodą, marzeniami. Tymczasem...

"Wojna już dawno minęła. Wiktor Ruben w kieracie codziennej pracy zapomniał zupełnie o niej i zajmowały go tylko sprawy powszednie, bardzo jednak absorbujące. Tym bardziej nie myślał o czasach przed wojną, czasach ubogiej młodości, orki, uniwersytetu, któremu poświęcił tyle czasu, a którego nie mógł skończyć, gdyż z orbity normalnej wytrąciły go wypadki historyczne. No, a potem to już tak poszło, tak nim zawinęło, że ani pomyślał o młodości, a tutaj zbliżył się czterdziesty rok życia." 2).

Rozpoczyna się więc proustowskie "poszukiwanie straconego czasu", próba odtworzenia minionych chwil. Glińska w swoim spektaklu szczególną uwagę skierowała na bohaterki opowiadania Iwaszkiewicza. Wiktor wydaje się być pomiędzy nimi, w tle, na drugim planie, poznaje i jednocześnie przedstawia widzom losy sióstr z Wilka. Przestrzeń sceny została zorganizowana w tradycyjnej estetyce w połączeniu z nowoczesnymi technologiami. To jakby kompromis dla tych, którzy w teatrze współczesnym cenią tradycję. Na scenie usytuowano rekwizyty, okrągły stół, drewniany parawan z lustrami, meble charakterystyczne dla XX wieku. W tle sceny zamontowano ogromne ekrany multimedialne, dzięki którym podczas trwania spektaklu, odbiorcy oglądają wyświetlane materiały wideo. W jednej ze scen, projekcja wideo służy jako tło podczas leśnego spaceru Wiktora z jedną z panien. Wykorzystywanie nowych technologii w teatrze to być może rodzaj dekomponowania utartych form i konwencji teatralnych, służący do nawiązania dialogu z odbiorcą, podjęcia refleksji nad współczesnością. Ryszard Kluszczyński w publikacji Wideo w sztukach wizualnych stwierdza, że "wyjściowy stan rozproszenia sztuki wideo ma charakter zarówno technologiczny, jak i artystyczno-instytucjonalny. W pierwszej kolejności wyłonił się on z technologicznej złożoności telewizji elektronicznej, przybierając postać rozproszenia technologicznego. W dalszej kolejności konsekwencją tej złożoności stała się fragmentaryczność, jak również rozciągnięcie w czasie i w przestrzeni dostępności poszczególnych segmentów telewizyjnej technologii dla środowiska artystycznego." 3). Niewątpliwie obecność mediów w przestrzenii scenicznej, nasycenie spektakli nową technologią wywołuje u odbiorców stan rozproszenia. Są to charakterystyczne zabiegi twórcze w kontekście sztuki performatywnej i postdramatycznej 4). W spektaklu Glińskiej warto podkreślić warstwę muzyczną oraz warsztat reżyserski światła utalentowanej absolwentki Wydziału Operatorskiego Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi - Jacqueline Sobiszewski. Wspólnie z Glińską, artystki stworzyły spektakl, który za sprawą odpowiedniego użycia różnorodnych narzędzi artystycznego wyrazu, wywołuje w widzach silne doznania sensualne, zmysłowe. Zarówno muzyczność przedstawienia, manipulacja światłem, dźwiękiem, estetyka scenografii, jak i gra aktorska budują w widzach napięcie, silnie wpływając na percepcję. Ludyczny charakter spektaklu to wynik wielowarstwowej realizacji teatralnej, przełożenia na deski teatru klasycznej prozy Iwaszkiewicza w sposób subtelny, ale ponadczasowy. Glińska ukazuje tytułowe Panny z Wilka jako kobiety żyjące w pewnego rodzaju wspólnocie, w świecie niedostępnym dla Wiktora, który błądząc w korytarzach pamięci poszukuje własnej tożsamości, sensu istnienia.

J. Iwaszkiewicz, Panny z Wilka, Katowice 1989.
Tamże, s. 4.
R. Kluszczyński, Sztuka wideo - od rozproszonej autonomii do rozproszonej wszechobecności. Wprowadzenie do historii i estetyki sztuki wideo, [w:] Wideo w sztukach wizualnych, red. R. W. Kluszczyński, T. Załuski, Łódź-Lublin 2018, s. 18.
Zob. H.Thies-Lehmann, Teatr Postdramatyczny, Kraków 2004.

Fotografie wraz z plakatem zostały pobrane ze strony internetowej Narodowego Starego Teatru w Krakowie. Dostęp: https://stary.pl/pl/repertuar/panny-z-wilka/

Sinitta Kazek
Dziennik Teatralny Kraków