Opowieść o człowieku, kamieniu i rzeźbie

Wydaje się być, że to było nieuchronne, iż Agnieszka Stabro stworzy opowieść o życiu i pracy twórczej tego wybitnie utalentowanego artysty. Opowieść, która powstanie z jej niezwykłej pasji opowiadania o ludziach obdarzonych talentami, z jej znakomitego rozeznania w świecie wybitnych artystów oraz w sztuce. I tak się też stało. Historia o Igorze Mitoraju obrazuje również stosowanie niespotykanej metody twórczej autorki, zawierającej się w ciekawie prowadzonej analizie sytuacji rodzinnej, psychiki, charakteru, okoliczności codziennego życia, rozwijania się talentu, opisów miejsc, w których się znalazł. Ale to nie wszystko. Agnieszka Stabro zabiera czytelnika w przeszłość tych miejsc, opowiada ich historię i położenie na „twórczej mapie Europy".

Co ważne, Agnieszka Stabro przedstawiając pracę rzeźbiarską Mitoraja przyciąga uwagę czytelnika tym, o czym niedawno pisała w swojej książce „Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem" Katarzyna Marciniak, czyli wpływem i obecnością kultur antycznych we współczesnych czasach. I Agnieszka Stabro, znakomicie eksponuje tę myśl w biografii Igora Mitoraja.

Pisarka posiada nie tylko dar opowiadania o ludzkim losie, ale także jego głębokiego postrzegania. Rozpoczynając opowieść o rzeźbiarzu opisuje szczegółowo okoliczności jego przyjścia na świat w marcu w roku 1944 w Oederan w Niemczech, z tak charakterystycznymi dla swojego stylu prozatorskiego pytaniami i zastanawianiem się nad każdym szczegółem. To rzadka umiejętność, która nie tylko obrazuje wrażliwość i dociekliwość autorki, ale przede wszystkim wysyła impuls do wyobraźni czytelnika, by wywołać w nim „obraz" określonego miejsca, by „stworzyć" realną wizję tego, co naprawdę się wydarzyło lub tego, co mogłoby się przydarzyć. Te pytania to także wyraz zastanawiania się, rozważań nad kondycją emocjonalną opisywanej postaci Igora Mitoraja, a to z kolei wywołuje głębokie jej „współbrzmienie" z odczuciami czytelnika.

Idźmy dalej. Agnieszka Stabro, jak napisała we Wstępie, odbyła podróż do miejsc związanych z artystą. Wyprawy te, a głównie do Toskanii, to prawdziwy biograficzno-literacki majstersztyk. Bo oto autorka zabiera nas do tych wszystkich miejsc, opowiada ich historię, współczesność i sytuuje w nich postać Igora Mitoraja. Sama zaś ukrywa się za wszystkimi opisami, opowieściami, informacjami. Tak prezentuje rzeźbiarza i jego codzienność oraz pracę, by czytelnik był z nim sam na sam, by odbierał jego emocje, wrażenia, by dzielił z nim radość i pasję tworzenia.

W opowieści o Igorze Mitoraju urzekają swoją malowniczością, klimatem i uczuciami opisy sytuacji. Mały Igor oparty o rower na wiejskiej drodze niedaleko rodzinnego domu w Grojcu, wypatrujący ojca, który po wojnie nie dołączył do niego i do matki... Igor podejmujący prace zarobkową po śmierci ojczyma, by pomóc finansowo matce oraz przybranemu rodzeństwu... Igor podejmujący studia na Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych... Jego rozmowy z Kantorem i ich wpływ na wizje artystyczne przyszłych rzeźb... Wreszcie wyjazd do Paryża i obraz Igora stojącego przed drzwiami mieszkania swego ojca, do których nigdy nie zapukał...
I rok 1985, w którym to podejmuje decyzję, by osiedlić się na stałe w toskańskiej miejscowości Pietrasanta, w tej samej, w której tworzył Michał Anioł...

Warto też przeczytać tę niezwykłą biografię dla plastycznych opisów i opowieści o rzeźbach Igora Mitoraja. A tworzą one jakby wyodrębniony spośród wszystkich przestrzeni życia artysty nurt wypływający z jego życia. I tutaj uderza zamysł kompozycyjny autorki. W każdej omawianej przez nią rzeźbie szuka jej źródeł, tego pierwszego zamysłu powołującego ją do życia. Co więcej, odwołuje się do przeżyć Igora Mitoraja i szuka w nich ich śladów. Szuka też wyeksponowania wewnętrznych emocji, relacji z ludźmi, fascynacji antyczną kulturą rzymską. Zastanawia się nad „okaleczeniami" torsów, nad obandażowanymi głowami, nad obecnością w nich zachwytu Mitoraja filmem. To rzadko spotykane w beletryzowanych biografiach przemyślenia rodzące się w autorce, których odczytywanie sprawia czytelnikowi nie tylko przyjemność obcowania z jej stylem, ale przede wszystkim ze sposobem zainteresowania go postacią.

Bo człowiek w biografiach autorstwa Agnieszki Stabro zajmuje wyjątkowe miejsce. Jest centrum mikro- i makro-świata. Skupia w sobie wszystkie niepokoje i radości czasów, w których przyszło mu żyć i tworzyć.

Ta biografia ma przede wszystkim wartość poznawczą. Przedstawia jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy polskich, którego korzenie wrosły w Polskę, ale największe dzieła stworzył poza jej granicami. A przecież pozostał Polakiem wszędzie tam, gdzie tworzył. A tworzył w miejscu historycznym i ważnym dla światowej sztuki. Z niego oraz ze swoich przeżyć czerpał energię i pomysły rzeźbiarskie. Łączył historię z teraźniejszością, a może pokazywał jej dalszy ciąg...

Opowieść o sztuce rzeźbiarskiej Igora Mitoraja nabiera szczególnego poetyckiego wymiaru nie tylko dzięki lirycznej chwilami narracji samej autorki, ale także dzięki zastosowaniu cytatów z „Udręki i ekstazy", powieści biograficznej o Michale Aniele Buonarrotim, autorstwa Irvinga Stone. Ale o tym zapewne czytelnicy przekonają się sami.

Warto jeszcze wspomnieć o zdjęciach zamieszczonych w tej biografii. Sprzyja im format książki, ale także i same ujęcia krajobrazów, a przede wszystkim rzeźb artysty, oddających jego zamysł twórczy. Są także zharmonizowane z sąsiadującą z nimi treścią. I okładka autorstwa Michała Pawłowskiego oddająca twarz artysty spatynowanymi odcieniami metalu i srebra, skontrastowaną nieco z czernią, by podkreślić jego osobowość. Trwałą i wyrazistą. Na zawsze zapisaną w światowej sztuce.

__

"Igor Mitoraj. Polak o włoskim sercu" – aut. Agnieszka Stabro; Wydawca: Dom Wydawniczy REBIS, Miejsce wydania: Poznań, Rok wydania: 2022; Projekt okładki: Michał Pawłowski/kreskaikropka.pl; Oprawa: broszura klejona ze skrzydełkami; Wydanie: 1 (2022); Data premiery tego wydania: 2022-11-08; Liczba stron: 240; Format: 160x226; ISBN: 978-83-8188-428-0