Ostatnie dni życia wysiedlonego

Powstały w 2007 roku spektakl "Łemko" (premiera na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Miasto" w Legnicy) to pierwszy w polskiej dramaturgii projekt polsko-ukraińsko-łemkowski, którego źródło wypływa z Legnicy i okolic, które - na skutek przesiedleń będących konsekwencją Akcji "Wisła" - stały się nową ojczyzną dla tych grup narodowych. Scenariusz oparty został na autentycznych relacjach Łemków, z którymi twórcy rozmawiali. Przedstawienie nie jest jednak dokumentem, lecz kreacją artystyczną pełną nie tylko bolesnej historii, ale także magii, granej na żywo muzyki i tańca.

W spektaklu oglądamy ostatnie dni życia wysiedlonego na Ziemie Zachodnie Łemka Oresta Gabury podczas jego spotkania z mocno już wynarodowionymi, kosmopolitycznymi dziećmi, reprezentantami młodego pokolenia kapitalizmu, które ojca traktują jak cepeliowski zabytek, symbol czasów, które nie nadają się do opisu współczesności. We wspomnieniach bohatera pojawi się historia jego życia pełna dramatycznych okoliczności, które przyniosła tragiczna historia XX wieku. Jego wybory i przeżycia wcielone zostały w odrealnione postaci "duchów przeszłości". Wszystko po to, by dzieci i wnuki umierającego Łemka - wbrew otoczeniu - zachowały wiarę, kulturę i tożsamość.

"To spektakl prowadzony tak blisko życia, jak można sobie tylko wyobrazić. Mocna satyra gryzie spokojne sumienia. Szczęśliwie brak tu doraźnej propagandy politycznej, ale nie brak dramatycznego banału życia. Ta szopka przypomina, że ludobójstwo i wysiedlenia, także w Polsce, są źle zabliźnioną raną" - pisał popremierowo o tym przedstawieniu w Dzienniku Leszek Pułka.

Dzięki dotacji ministra kultury (150 tys. zł) legnicki spektakl dwukrotnie zaprezentowany zostanie na 5. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Antalyi (26 i 27 maja), a następnie także w Ankarze (30 maja) oraz w Mardin (2 czerwca).

- Wybraliśmy ten spektakl do tureckiego programu całkowicie świadomie wiedząc, że trudne problemy styku i współistnienia narodów, grup etnicznych i wyznań są w Turcji bardzo żywe. Zawsze chciałem wywieźć "Łemka" w tamte rejony świata, choć wcześniej myślałem o Bałkanach. Poza tym wędrowanie ze spektaklami jest częścią naszego teatralnego "charakteru pisma" - mówił podczas środowej (14 maja) przedwyjazdowej konferencji prasowej reżyser i szef legnickiego teatru Jacek Głomb.

- Wszystkie miasta na trasie tej artystycznej podróży są wielonarodowe, choć każde na inny sposób. Turcja ma duży problem z akceptacją swojej wielonarodowości. Legnicki spektakl, w którym problemy dotyczą trudnych relacji Polaków, Ukraińców, Łemków, Rosjan i Niemców może stać się metaforą świata im doskonale znanego i doświadczanego, problemów styku Turków z Kurdami, Ormianami, Arabami, Grekami - objaśniał Władysław Chilmon, warszawski turkolog wspierający legniczan w artystycznej wyprawie.

Podróż do Turcji będzie kolejną w historii spektaklu. Poza legniczanami "Łemka" oglądali bowiem m.in. widzowie poznańskiej "Malty", Wrocławskiej Nocy Teatrów, gdyńskiego festiwalu "R@port", Gliwickich Spotkań Teatralnych, Festiwalu Kultury Chrześcijańskiej w Łodzi, lubelskiego Festiwalu "Konfrontacje", bydgoskiego Festiwalu Prapremier, Festiwalu Teatrów Europy Środkowej w słowackich Koszycach, a także publiczność warszawska. Legnickie przedstawienie z muzyką Bartka Straburzyńskiego, w scenografii Małgorzaty Bulandy, pokazywano także w Beskidzie Niskim, w rodzinnych stronach społeczności łemkowskiej.

Turecką wyprawę poprzedzi wznowienie i prezentacja spektaklu w Legnicy, w nowej dla tego przedstawienia przestrzeni Sceny na Nowym Świecie. Grany będzie w najbliższy weekend (16-18 maja) o godz. 19.00. Bilet 25 zł (ulgowy 15 zł).