Pięć odłamków tej samej historii

"5 razy Albertyna" - reż. Gabriel Gietzky - Teatr Śląski w Katowicach

" Ja - kilkunastoletnia?
Gdyby nagle, tu, teraz, stanęła przede mną,
czy miałabym ją witać jak osobę bliską,
chociaż jest dla mnie obca i daleka?"

Słowa te stanowią początkowy fragment wiersza Wisławy Szymborskiej pt. „Kilkunastoletnia” – jednego z najlepszych (jeśli nie najlepszego) utworów z niedawno wydanego tomiku „Tutaj”. Trudno znaleźć trafniejszy komentarz do sytuacji przedstawionej w spektaklu „5 razy Albertyna”, zrealizowanym przez Teatr Śląski. To właśnie tego typu „rozbicie osobowości” jest bowiem tematem katowickiego przedstawienia.

Stwierdzenie, że codziennie budzimy się nieco innymi ludźmi niż dnia poprzedniego, nie jest niczym szczególnie odkrywczym. Nie jest jednak również czymś, czego bylibyśmy nieustannie świadomi. Ot, kolejny truizm, który, wygłoszony po raz pierwszy, przykuwa uwagę, by szybko pozwolić o sobie zapomnieć. Zapomnieć może być jednak trudno po obejrzeniu spektaklu „5 razy Albertyna” .

Przedstawienie to jest pewnego rodzaju mozaiką złożoną z opowieści pięciu postaci. Cały problem polega jednak na tym, że te pięć kobiet, z których każda ma inny temperament, inne poglądy i inny sposób widzenia świata, to jedna i ta sama osoba – na różnych etapach życia. Można by powiedzieć, że „5 razy Albertyna” to spektakl, w którym pięć nieustannie przeplatających się głosów układa się w jedną, szokującą historię. Jest to jednak znaczne uproszczenie: bo czy aby na pewno mamy do czynienia z pięcioma głosami? Czy możemy mówić o jednej historii? A jeśli tak, to czy czasownik „układać się” jest tu aby na pewno na miejscu?

Ostatnie dwa pytania wydają się dość skomplikowane. Nie ma tu wszak linearnej, prostej kompozycji, a walczące ze sobą narracje. Historia z przeszłości zyskuje wymiar pewnej tajemnicy, odkrywanej przez widzów i montowanej z fragmentów poszczególnych wypowiedzi. Jej tragizm pozwala wytworzyć napięcie, wciągnąć odbiorców w rodzaj gry. Gry, która nie tylko stanowi pretekst do refleksji na temat ludzkiej tożsamości, ale również zmusza do zadania pytań o to, czego sami nie chcielibyśmy o sobie wiedzieć.

Również  kwestia ilości postaci nie jest oczywista. Trudno bowiem odmówić  prawa głosu pełnowymiarowej postaci Madeleine – siostry, która, choć z założenia wysłuchuje jedynie zwierzeń Berci, to jednak w realizacji Kariny Grabowskiej, zyskuje pozycję ważniejszą. Potrafi ona nie tylko wytworzyć atmosferę troski i zainteresowania, lecz również zbudować wrażenie, że na scenie dzieją się rzeczy prawdziwie istotne.

Gra aktorska w „5 razy Albertyna” stoi na wysokim poziomie. Zachwyca przede wszystkim odtwórczyni postaci najstarszej z Albertyn – Stanisława Łopuszańska. Nie można jednak zapomnieć również o pozostałych aktorkach wcielających się w rolę tytułowej bohaterki: Dorocie Chanieckiej, Barbarze Lubos, Annie Kadulskiej i Ewie Leśniak.

Ta tragiczna w gruncie rzeczy opowieść rozgrywa się w przestrzeni stabilnej, oswojonej. Za sprawą świetnej scenografii Dominiki Skazy możemy poczuć się w tym świecie bezpiecznie. Jednocześnie jednak, wszystko to, co dzieje się na scenie, wytrąca nas ze sztucznego poczucia spokoju. To z pewnością spora zaleta przedstawienia. Twórcy widowiska umiejętnie kontrolują emocje widzów i regulują napięcie wytworzone na scenie.

„5 razy Albertyna” stanowi utwór idealny na scenę kameralną – nie jest to wielkie dzieło (pojawiają się wszak pewne nieregularności i zgrzyty), nie jest to też w żadnym wypadku zły spektakl. Nie tylko opowiada ciekawą, wstrząsającą historię, ale również prowokuje do głębszego namysłu. Pozostawia widzów z natrętnym pytaniem o to, jak możemy próbować porozumiewać się z innymi ludźmi, skoro nie udałoby nam się nawet „dogadać z samym sobą”?

Barbara Englender
Dziennik Teatralny Katowice
4 stycznia 2011

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...