Pierwszy i jedyny

Warto jednak wejść do tego osobliwego przedszkola, by spotkać się w nim z tak różnorodnymi wypowiedziami współczesnych Schulzowi recenzentów, krytyków, pisarzy. Bo teksty, do jakich dotarł Piotr Sitkiewicz, obrazują nie tylko analizę literacką twórczości Brunona Schulza, ale również są głęboką i jakże wielobarwną panoramą epoki, w której tworzył. I to w wymiarze kulturowym, społecznym i obyczajowym. Każdy następny tekst odsłania nie tylko stosunek piszącego wobec dzieł Schulza, ale także jego mentalność.

Sitkiewicz w sposób bardzo przejrzysty i logiczny uporządkował teksty recenzencko-krytyczne, grupując je tematycznie, czyli najpierw są relacje z wystaw, na których prezentowana była jego twórczość plastyczna. Następnie są recenzje „Sklepów cynamonowych" i „Sanatorium pod Klepsydrą". Wszystkie teksty umieszczone są w porządku chronologicznym, od wspomnianego roku 1920 poczynając. I wszystkie zostały ponumerowane. A jest ich ponad dwieście. Ostatni, 204, który ukazał się w roku 1943, informuje o śmierci Bruno Schulza.

Lecz Piotr Sitkiewicz, podpowiada przyszłym czytelnikom, w jaki sposób teksty te „układają się" również w grupy, w których dominuje określona tematyka. Mówi, jakiego rodzaju jest klucz do odszukania w każdej z nich motywu przewodniego. Na przykład większość tekstów krytycznych odnoszących się do twórczości plastycznej napisana została w języku polskim, lecz są i w języku jidysz. Zwraca również uwagę na zamysły recenzentów związane z przypisaniem Schulza określonej szkole lub odłamowi ogólnie pojętej sztuki. Wśród autorów jest m.in. Leon Pomirowski, Stanisław Baczyński czy Kazimierz Czachowski. Są i teksty prezentujące przyznanie nagród literackich, będące jednocześnie przeglądem międzywojennej twórczości literackiej, są i wyniki plebiscytów czytelniczych organizowanych przez czasopisma kulturalne. Autor sygnalizuje teksty powstałe na gorąco, do gazet codziennych, jak i wielostronicowe rozprawy literaturoznawcze autorstwa Witolda Gombrowicza, czy Stanisława Ignacego Witkiewicza. A także i Zofii Nałkowskiej, czy Adama Grzymały-Siedleckiego. Ciekawie czyta się fragment rozprawy „20 lat literatury polskiej (1918-1938)" Ignacego Fika. Kolejną rzeczą, na którą według sugestii dr. Sitkiewicza, warto zwrócić uwagę, jest forma, którą posługiwali się ówcześnie piszący. Głównie są to recenzje oraz notatki prasowe, lecz obok nich pojawiają się esej, wywiad, felieton list otwarty, reportaż, pastisz, parodia.

Ciekawie śledzi się pojawiający się w wielu tekstach motyw pierwszeństwa tekstu i nawiązań treściowych oraz estetycznych. Chodzi i o kontrowersyjną polemikę na temat powieści „Ulica Wszystkich Świętych" autorstwa Kazimierza Truchanowskiego oraz „Sklepów Cynamonowych" Bruno Schulza.

Wśród wielu tekstów, uwagę zwraca recenzja Wilhelma Korabiowskiego „Spóźniona recenzja. Jeszcze o „Sklepach cynamonowych" Schulza". Napisał w niej, że „Sklepy cynamonowe" - „spełniają najważniejszy postulat, jaki dziełu sztuki postawić trzeba: nie powtarzają, nie naśladują istniejącego świata, nie ustanawiają go na nowo, istniejącemu porządkowi narzucają własną receptę na świat, zbudowany według zasad tej nowej, drugiej kosmogonii". I zdania kończące recenzję: Tej prozy Schulz nie nauczył się od nikogo. Jest po prostu pierwszy i jedyny".

Pozostawiając przyszłym czytelnikom poznanie ponad czterystu stron tekstów, które dostarczają niemałej satysfakcji krytyczno-literackiej, Piotr Sitkiewicz w „Nocie edytorskiej" dzieli się bodajże najciekawszym etapem w tego rodzaju pracy, a mianowicie wyszukiwaniem, zapoznawaniem się i przygotowywaniem wydobytych z zapomnienia artykułów związanych z osobą Bruno Schulza.

I na koniec. Autor dzieli się również refleksjami towarzyszącymi mu podczas preparacji, z których wynika, że w latach 1920-1939 literatura była sprawą „prawdziwie istotną". A także i słusznie spostrzega, że Bruno Schulz, autor „dwóch niewielkich tomików kunsztownych opowiadań", w ostatnich latach swego życia doświadczył takiej recepcji swej twórczości, której mogłoby mu „pozazdrościć wielu najpopularniejszych współczesnych pisarzy".

A zatem, zanurzmy się w schulzowskiej materii poprzez pryzmat tekstów zebranych i opracowanych przez dr. Piotra Sitkiewicza. Bo książki, które powstają z autentycznej i pełnej energii pasji naukowo-badawczej potrafią zafascynować tak samo jak znakomita beletrystyka.

"Bruno Schulz w oczach współczesnych. Antologia tekstów krytycznych i publicystycznych lat 1920-1939" - Redakcja i Wstęp: Piotr Sitkiewicz; Seria: Archiwum schulzowskie; Miejsce i rok wydania: Gdańsk 2021; Projekt graficzny i typograficzny: Janusz Górski; Wydawnictwo: słowo/obraz terytoria; Okładka: twarda; Format: 238 x 160 mm; Ilość stron: 532; ISBN: 978-83-7453-485-7