Pierwszy koncert na organy

Opera i Filharmonia Podlaska - Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku

W sobotę, 27 października o godz. 19, zapraszamy na koncert symfoniczny w Operze i Filharmonii Podlaskiej - Europejskim Centrum Sztuki w Białymstoku. Pierwszy, podczas którego melomani będą mieli okazję wysłuchać nowych organów- drugich pod względem wielkości w Polsce (61 głosów). Szansa tym większa, że z Chórem i Orkiestrą Opery i Filharmonii Podlaskiej wystąpi Józef Serafin, jeden z najwybitniejszych polskich organistów. Orkiestrą pokieruje Jakub Chrenowicz, I dyrygent Orkiestry OiFP, za przygotowanie chóru odpowiada pani prof. Violetta Bielecka.

Koncert rozpocznie Intermezzo oraz Regina Coeli Laetare, Alleluia (chór) z opery „Rycerskość wieśniacza” Pietro Mascagniego. To najbardziej znane dzieło tego kompozytora, który w świecie opery uosabia wzór twórcy niedocenionego, pozostającego na uboczu głównego nurtu, dysydenta i outsidera.

Libretto tej opery adaptuje naturalistyczne opowiadanie Giovanniego Vergi. To, umiejscowiona w ubogiej sycylijskiej wsi, zgoła nieromantyczna historia o uczuciu żołdaka Turiddu, materializmie Loli, urażonej dumie Alfia. Szczęśliwego zakończenia być nie może. Tak jak znaczący jest w dziele brak uwertury, tak tragiczny finał wyznacza w operze włoskiej nową jakość. Pod względem wymowy często zestawia się Rycerskość z bizetowską Carmen. W obu operach mamy: śmierć, sztylet, zaborczą namiętność, destrukcyjną zazdrość, ubóstwo i niziny społeczne. Obok sytuacji ekonomicznej tłem tej sycylijskiej awantury jest — niemniej ostentacyjna co żarliwa — chłopska religijność. Dobiegający z kościoła wielkanocny hymn Regina coeli towarzyszy rozmowie bohaterów na placu. Chór utrzymany jest w rzymskim stylu muzyki kościelnej. Z kolei rozbrzmiewające w scenie wyjścia z kościoła Intermezzo wyznacza stylistyczny wzór, który od tej pory kojarzony będzie z południowo włoską melancholią.
Odwołają się do niego w przyszłości Ennio Morricone i Nino Rota podczas pracy nad muzyką do takich filmów jak Ojciec chrzestny i Dawno temu w Ameryce.

Jeszcze w pierwszej części koncertu usłyszymy też „Koncert na organy, orkiestrę smyczkową i kotły g-moll” Francisa Poulenca. Powstanie tego wiąże się z osobą Księżnej de Polignac, słynnej z zamówień kierowanych do największych ówczesnych kompozytorów (jest wśród nich i Karol Szymanowski). Przed przystąpieniem do pracy kompozytor uważnie studiował dzieła największych mistrzów muzyki organowej: Bacha i Buxtehudego. Doradzał mu kompozytor i organista Maurice Duruflé.

Koncert jest w zasadzie kompozycją jednoczęściową jednak zawiera siedem zmian tempa. Fragmenty kontrastują ze sobą stylem, atmosferą, fakturą i instrumentacją. Całość spaja wartka narracja, przyciągające ucho melodie, plastyczna harmonia i — mimo dość jednorodnego instrumentarium — bogactwo pomysłów brzmieniowych.

W drugiej części koncertu usłyszymy „Poemat symfoniczny Also Sprach Zarathustra op. 30” Richarda Straussa. Zbieżność tytułów z traktatem filozoficznym „Tako rzecze Zaratustra” (1883-1885) uznawanym za najbardziej doniosłe dzieło Fryderyka Nietzschego – nie jest tu przypadkowa. Z oczywistych względów patrzymy na filozofię Nietzschego z perspektywy historii XX wieku i ideologii faszystowskiej. Jednak w 1896 roku Richard Strauss (i nie on jeden) czyta ją z nieskrywanym entuzjazmem. 32-letni Strauss postanowił w muzyce oddać to, co podczas lektury najbardziej go poruszyło: „wielką radość i utrapienie”, jak to sam określił.

Poemat symfoniczny — romantyczny gatunek uwolniony z kajdan ścisłych, klasycystycznych struktur — stał się dla Straussa najbardziej naturalną formą wypowiedzi. Do muzycznego opracowania wybrał z Zaratustry fragmenty najwznioślejsze i najbardziej liryczne. Symbolicznie odnosząc się do opozycji między światłem a ciemnością rozpina wielki łuk muzycznej formy między częścią pierwszą — słynnym Wschodem słońca — a ostatnią Pieśnią nocnego wędrowca. Całość przenika tak zwana programowość, czyli świadome i intencjonalne dźwiękowe ilustrowanie treści pozamuzycznych: nastroju, obrazu czy konkretnej, literackiej opowieści.

Dzięki talentowi do brzmieniowego charakteryzowania „Tako rzecze Zaratustra” jest najbardziej rozpoznawalnym dziełem Straussa. Otwierający utwór surowy motyw kwinty i oktawy, podobnie jak u innych romantyków, symbolizuje dźwięki natury (początkowe alikwoty szeregu harmonicznego). Zestawienie obok siebie akordu durowego i molowego odnosi do zaratustriańskich opozycji dobro-zło, światło-mrok. Motyw ten przeniknął do kultury popularnej za sprawą epokowego filmu 2001: Odyseja kosmiczna Stanleya Kubricka. Od tej pory, symbolizując to co kosmiczne, był wielokrotnie wykorzystywany przez muzyków — także rockowych — z Elvisem Presleyem włącznie.
Informacje na temat kompozytorów i ich twórczości autorstwa Marcina Strzeleckiego.

JÓZEF SERAFIN
Absolwent Akademii Muzycznej (dawn. Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej) w Krakowie (klasa prof. B. Rutkowskiego i prof. J. Jargonia) oraz w Hochschule für Musik und darstellende Kunst (klasa prof. A. Heillera). Laureat pierwszych nagród m.in. na Ogólnopolskim Konkursie Organowym
w Warszawie (1967) i Międzynarodowym Konkursie Organowym w Norymberdze (1972). Koncertował w większości krajów europejskich, a także w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii
i Kazachstanie. Jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina
w Warszawie i Akademii Muzycznej w Krakowie. Kierownik artystyczny międzynarodowych festiwali muzyki organowej i kameralnej m.in. w Kamieniu Pomorskim, Leżajsku, Olkuszu
oraz Międzynarodowego Festiwalu Organowego Młodych „Juniores Priores Organorium Sejnensis”.

JAKUB CHRENOWICZ
W latach 2010–2012 pełnił funkcję asystenta Antoniego Wita w Filharmonii Narodowej. Objął to stanowisko tuż po ukończeniu dyrygentury symfoniczno-operowej w klasie prof. J.  Salwarowskiego
w Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu (dyplom z wyróżnieniem). W ramach programu LLP/Erasmus kształcił się ponadto w Hochschule für Musik und Darstellende Kunst we Frankfurcie nad Menem. Był stypendystą Accademia Musicale Chigiana, gdzie studiował w klasie mistrzowskiej  Gianluigiego Gelmettiego. Trzykrotnie otrzymał stypendium Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego. Dyrygował m.in. Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej
w Warszawie, Orkiestrą Sinfonia Varsovia, Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia
w Katowicach, Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej, Orkiestrą Filharmonii Łódzkiej, Orkiestrą Opery
i Filharmonii Podlaskiej czy Orkiestrą Filharmonii Pomorskiej. Występował z takimi solistami, jak
m.in. A. Gavrylyuk, I. Kłosińska, J. Rappé, K.A. Kulka, P. Paleczny. W sezonie artystycznym 2011/2012 zadebiutował w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, gdzie objął kierownictwo muzyczne premiery Polskiego Baletu Narodowego „Opowieści biblijne". Od początku sezonu 2012/2013 jest
I Dyrygentem Opery i Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku.

VIOLETTA BIELECKA
Dyrygent i kierownik artystyczny Chóru Opery i Filharmonii Podlaskiej. Studiowała dyrygenturę chóralną pod kierunkiem profesorów J. Boka i R. Zimaka  w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej
w Warszawie, którą ukończyła z wyróżnieniem. Była dyrygentem wielu białostockich chórów. Prowadzi niezwykle bogatą działalność koncertową. Świadczą o tym m.in. liczne tournée w kraju
i za granicą (Niemcy, Włochy, Francja, Ukraina, Białoruś, Łotwa, Rumunia, Mołdawia). Jest profesorem sztuk muzycznych na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny w Białymstoku i wykładowcą klasy śpiewu w Zespole Szkół Muzycznych
im. I.J. Paderewskiego w Białymstoku. W 2000 roku otrzymała tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego sztuk muzycznych, a w 2006 roku tytuł profesora zwyczajnego. W 2008 roku odznaczona Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

Magdalena Kleban
Materiały OiFP
24 października 2012

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...